Првите години од комунистичкото уредување во Бугарија: значителен пресврт [Врати се]


Бугарија излезе од Втората светска војна со намален суверенитет: како поранешен сојузник на Германија мораше да отстапи дел од своите територии на соседите. Покрај тоа, "комунистичкиот интернационализам" ги обврза новите раководители на Бугарија да се подготват да доделат концесии на своите југословенски "колеги", кои беа алчни да ги припојат Пиринска Македонија, но и целата Бугарија кон југословенската федерација. Се додека нивните барања беа поддржувани од Москва, не постоеше сила којашто можеше да го спречи тоа. Од крајот на 1944 година беа испраќани учители од Скопје да го "забрзаат" изучувањето на новоизумениот македонски јазик кај локалното население, а за време на пописот во 1946 жителите беа присилувани да се декларираат како "Македонци". Сето ова треба да се разбере само во контекст на комунистичкиот систем на присила и притисок, кадешто многу нешта во животот на поединецот -образование, работа, унапредување, зависи од тајната карактеристика за секого, не само за членовите на КП: дали може да му се верува политички или е недоверлив 2 . На Десеттата пленарна седница на КП (одржана 9-10 август 1946 год.) беше донесена необична/ чудна одлука да се подготви македонизирање на населението во Пиринска Македонија и уште повеќе, да се предаде таа територија од Бугарија на Југославија.Како делегат на таа седница, Евтим Георгиев дрско изнесе во својот говор: "Ја усвоивме задачата да ја всадиме македонската свест кај населението" (цитат од: Црнушанов 1992: 359). Година и пол подоцна, на 21 април 1948, на специјална седница на Централниот комитет се разгледаа проблемите при споведувањето на одлуките од 10-тата Пленарна седница. Според зборовите на секретарот на партискиот комитет во Петрич " По Декларацијата од 10-тиот Пленум, јас и другите другари станавме Македонци (!)... За време на пописот употребивме притисок. Регионалниот комитет заклучи дека во нашата област има 66-70% Македонци. Ние го засиливме дејствувањето и стигнавме до 90% Македонци". Го засиливме дејствувањето: дали треба уште да се објаснува? Права личност, началникот на локалната полиција Никола Рачев, на истиот состанок дава појаснување: "Создавањето македонската свест се постигнуваше со присилба.... за време на пописот на населението во пиринскиот регион нашата служба ги принуди со примена на сила луѓето да се изјаснат како Македонци" (Ибидем). Дури спорот/кавгата меѓу Сталин и Тито ја смени политиката на присилно македонизирање- и повторно беше одлучено без никакво испитување, консултации или отворена дискусија, како луѓето да се стока: еден ден партискиот шеф одлучува сите да се овци, а следниот ден другиот вели- не, вие сте крави...

Проблемот со Македонците, особено со оние од нејзиниот бугарски дел сепак не може да се врзе само за каприците на еден или друг авторитарен лидер 3. Како основа за овие размислувања се зема фактот дека многуте спротивставени притисоци довеле до ситуација каде во исто семејство браќата, татковците или потомците се сметаат себеси од различна етничка припадност 4. Значајно е да се спомене и дека за многу од Бугарите во секојдневниот говор "Македонец" значи едноставно Бугарин, со корени од географскиот реон на Македонија, кои го прават еднакво прифатлив како да е од Пловдив, Варна или друг регион. На ум треба да се има и дека со децении бегалците од трите дела на Македонија, кои денес припаѓаат на три различни држави, се населувале низ целата земја и никој не ги смета за "странци", како што е случајот со други поблиски или подалечни националности: Турци, Грци, Романци, Срби, Руси, Полјаци и други.

Ваков беше основниот став на скоро сите бугарски влади по осамостојувањето на Бугарија од Отоманската империја, со важниот исклучок во периодот на пресвртот 1946-49 што беше објаснет погоре, како и во многу помала мерка во времето на режимот на земјоделскиот популист А. Стамболиски по Првата светска војна и на воениот режим од 1934 (на пример, подетално во Махон, 1998). Бугарија водеше четири разурнувачки војни со основна цел да воспостави своја власт врз целата територија, позната како Македонија -војни кои доведоа до серија катастрофални исходи и кои, една по друга, ја направија целта уште поневозможна. Во 50-тите и особено во 60-тите години Комунистичката партија на Бугарија постепено отстапуваше од традиционалната политичката линија како резултат на значајни внатрешни промени -најнапред, во долготрајното владеење на Тодор Живков (1954-1989), беа заменети со локални кадри политичките емигранти од СССР, кои по 1944 ги зазедоа најистакнатите места во партиската, владината и воената администрација и во полицијата веднаш по 1944. Сепак, во целина овој потег не доведе до напуштање на потчинувањето на политичкиот курс што го наложуваше Москва, особено во меѓународните односи, како што се случи во соседна Романија под Г. Г. Деж и особено под Н. Чаушеску. Без многу врева беа одземени сите лични карти во коишто беше наведена македонска националност. Секое отворено флертување околу македонското прашање треба да се разгледува како резултат на согласноста од Моска и би можело да се објасни со периодите на влошување на односите меѓу советското водство и Маршал Тито.

Интервенцијата на Варшавскиот пакт 1968 во тогашна Чехословачка го прекина,не само подобрувањето на односите меѓу Бугарија и Југославија, која беше особено гласен критичар на мешањето во внатрешните проблеми на некоја земја, туку и доведе до зголемување на бугарската пропаганда кон Скопје. Истата година Т. Живков за прв пат официјално го посети главниот град на бугарскиот дел на Македонија Благоевград (поранешна Горна Џумаја) и одржа забележителен говор. Предложи организирање на референдум во двете земји придружено со други чекори. Многу од претходно забранетите "националистички" книги во врска со Македонија и специјална збирка документи од архивата, подготвена од Бугарската академија на науките во два тома и како намалена верзија (за подоцна да биде полесно шверцувана преку граница), беа препечатени или печатени за широка циркулација. Врв на оваа политика беше помпезната прослава на 1300 години на бугарската државност, кога беше истакната славата на историските територијални освојувања на бугарскита цареви пред отоманско-турската окупација.