Kakwo znaem nie za medizinskito iskustwo na egiptqnite?DAli oshte togawa sa prowejdali lekarite hirurgicheski operazii,che daje i operazii na mozyka? Kolko ot towa e nauchno dokazano i kolko e populqrno zablujdenie i mitichna zabluda?
Edno stoi sigurno: grobyt na Hesira,sewerno ot stypalowidnata piramida na Djoser, ni predawa pyrwoto otbelqzwane na profesiqta na lekarq. W 2650g. e pogreban tam Hesira, koito ne e bil obiknowen lekar a "pyrwi izmejdu zybolekarite i lekarite". Edna slawa, koqto se razprostira dori izwyn granizite na kralstwoto. Taka naprimer poluchawa Ramses II edin zow za pomosht ot hetitskiq dwor :" Prati edin lekar da prigotwi bilki za Karuna, zarqt na Tarhuntas"
Kartini,choweshki ostanki,chujdenstrannata korespondenziq, no predi wsichko 13 papirusa ni predawat edin pogled wyrho staroegipetskata medizina.Zapiskite sa ot 1800g, no sydyrjanieto im e otchasti mnogo po-staro.Parirusyt "Ebers" - edna "sbirka" i s 110 koloni nai-dylgiq zapazen tekst - e edna ot nai-wajnite nahodki.Otrit e tozi pairus - narechen na pyrwiq mu sobstwenik-predi okolo 140g w edin grob w Theben.Toi sydyrja edna sbirka ot lekzii za doktori, w dobawka na prawila na pregledite,diagnosi,wyzmojni terapii i izgledi za izlekuwane. Syshto taka ima i rezepti za praktichesko izpolzwane, magicheski tekstowe i kratki chatsti wyrhu anatomiq i fiziologiq.
Egiptqnite sa imali dori chista "spezializirana literatura", konzentrirana wyrhu opredelena tema- kato naprimer papirusyt Edwin Smith, edna lekziq , w koqto sa opisani 48 naranqmaniq (schupeni kosti,izkulchwaniq,poduwaniq, ottozi i podobni) kakto i nachinite na lechenie. Analizyt na ezika pokazwa che tozi papirus e napisan okolo 2500g.
Dali sa mojeli lekarite togawa - kakto se twyrdi chesto-da otwarqt cherepnata kutiq chrez styrjene i izdulbawane? Nikyde ne se spomenawa takyw wid operaziq w medizinskite tekstowe, no nqkoi namereni cherepi ot dadeni epohi pokazwat tipichnite sledi ot takawa namesa. Lekarite togawa sa bili empirizi,pragmatizi.Ot opiti wyrhu trupowe sa se wyzdyrjali poradi religiqta.Bez symnenie znanieto wyrhu postoikata i funkziite na tqloto e bilo dosta nepylno:papirusite pokazwat che naprimer ne se e razlichawalo m/u hranoprowod i traheq ili pyk m/u veni i arterii. Syshto taka sa nqmali ideq za krygowrata na krywta. Asoziirali sa pulsa sys syrdechniq ritym, no towa koeto go e predizwikwalo e bilo za tqh dishaneto.Chak do 300g lekarite sa se ucheli predimno ot nabliudeniq na bolni (w 300g w alexandriq se ustanowqwa "medizinski institut"). Egiptqnite ne sa lekuwali prichinitelite na bolestta, a neinite simptomi - bez symnenie obache s golqm uspeh.Izpolzwali sa shini za schupeni kosti, dori sa poznawali edin wid gipsowa prewryzka. Pylneli sa zybi s nqkwa gadost (ne mi se prewejda, no ima med wytre) i sa shieli otworeni rani. Nai-rannite sledi ot shewowe sa otpredi 5000g(!!!).
Slawata si dyljat egiptqnite predi wsichko na "aptekite" si -tam sa se praweli kakwi li ne otwari i prahowe ot rastitelni, jiwotinski i mineralni produkti.Doziraneto stawalo w obem, ne w teglo.Do 37 komponenta sydyrzat zapazenite rezepti.
Nai-malko 160 rastitelni produkta sa izpolzwali togawa lekarite- izmejdu tqh rizin,palmi,zelina.Syshto i jiwotinski produkti - med pri lechenie na izgarqniq i pri koremno-chrewni bolki,ili pyk prqsno meso kato pyrwa pomosht pri rani.Woda i mlqko sa wlizali chesto w upotreba , no syhto taka i wino i bira. Ot mineralite sa prawili napimer edna smes za lechenie na wyzpalenie na ochite (Malachit se kazwa - kakwo znachi na bg nqmam predstawa). syshtoto neshto sa polzwali za zeleniq grim na ochite im i sydyrja med(ne pchelen - onq jelezniq)Za syjalenie ne wsichki rasteniq sa identifizirani poradi prichinata che te nikade ne sa izobrazeni. Taka rabotata stawa adska byrkotiq ot srawnqwane na opisaniq ot wsichki wyzmojni iztochnizi. Wse pak se poznawa dosta golqma chast (sledwa kokretno opisanie na nqkoi gadni otwari no ne mi se prewejda- ima neshto za lekuwane na chrewni zabolqwaniq mai - dosta interesno, no poznaniqta mi po nemski idyhnaha pred tolkowa termini (az i na bg ne gi znam kakwo znachat))

Bedite sa moiat zanaiat...