КАТАРЏИЕВ: Кога во почетокот на триесеттите Бугарија почнала да се приближува кон Југославија, Иван Михајлов станува еден од главните опоненти, исфрлајќи ја паролата дека тоа се врши на сметка на Македонија.

Инаку, еден од условите на југословенско-бугарското зближување беше елиминирањето на врховистичката организација на Ванчо Михајлов. Тоа е договорено на средбите меѓу двата суверена - царот Борис и кралот Александар.

Оној момент кога Михајлов почувствува дека му се извлекува „чергата под нозете“, тој почна да спроеведува јавна политика на македонски сепаратизам. Резултат на тоа е Големиот Македонски Собир во Горна Џумаја (Благоевград), во февруари 1933 година, каде беше прокламиран чекор напред - од битка за автономна, во битка за самосотојна Македонија.

Во тој настап, и подоцна, Михајлов на моменти жестоко ја критикува бугарската политика, дека таа политика нема чувство за потребите на „Бугарите“ во Македонија и дека ја упропастува истата. Објективно кажано, Ванчо Михајлов во Пиринска Македонија вршеше физичка македонизација. Тоа значи дека сите кадри во администрацијата мораа да бидат македонски, сите кадри во образованието да бидат Македонци (тој не примаше ни еден учител од Бугарија), за на неговата пиринска парадржава да и придаде карактер на вистинска македонска држава, која утре, при обединувањето на Македонија, треба да биде Пиемонт.

Создаде дури и финансиски институции (банки), па формално, во очите на светот, Пирин изгледаше како „македонска држава“, а тој како нејзин „претседател“. Тоа, независно од неговата волја, создаваше регионална свест. Ќе треба да заборавите дека таа регионална свест имаше своја основа во влијанието на санданизмот, кој беше апсолутен противник на бугарската политика и кој се залагаше за самостојност на Македонија.

Наследството од санданизмот, во времето на Ванчо Михајлов, влијаеше и за содавање на таа регионална свест, а врз неа се изгради и националната свест.

Факт е дека оној момент кога ВМРО беше забранета, во 1934, Mихајлов нареди никој да не и се спротиставува на таа наредба и да се предаде оружјето. Како дете јас сум сведок на тоа кога во нашето село четниците на Михајлов ги предаваа пушките.

Тоа се доживеа како големо олеснување, бидејќи значеше ослободување од вмровските даноци, од обврските да се служи во вмровската милиција, да се биде стражар итн.