Репортаж от Македония / Политика, Свят / Македония

Еве ја Македонија - Скопје

Топаана - скопско маало во песна опеано

1 2 3 4 5 (0 гласови) Напишано од Administrator
12.09.2008.
Ром/антизам

Ова е можеби последна репортажа што е напишана за Топаана. Сè погласно се зборува дека Американците наумиле да ја урнат оваа стара скопска населба, да ги раселат Ромите низ скопските населби и да ги затворат во солитерите за да го ослободат просторот околу новата амбасада. Некој ќе каже: “Ако, доста ни се Роми среде Скопје”, но за мене ова е тажен чин. Немојте да ја уривате, Топаана е историјата на овој град, тоа е наша микролокација, наш топоним, според неа се ориентираме

Разговарал, прибележил и сликал: Сотир СТРОГАНОВ

Кога сонцето во Скопје ќе дојде на југ, Топаана е во сенка на новоизградената Американска амбасада во Република Македонија. Ова дипломатско претставништво на САД зафаќа поголема површина од најстарата ромска населба во овој регион на Балканот. Темелите на Топаана се удрени уште во 15 век. Непосредно после 1371 г. и Битката на Марица, Турците го зазеле овој дел од Балканот и тука во подградието на скопското Кале формирале нова населба и работилница за лиење и поправка на топови. Ја нарекле Топ-хаана. Оттаму е и називот на денешната населба.

НИКОМУ НЕ ПРЕЧЕЛЕ

Нејзините први жители биле Роми-ковачи, собрани од сите краишта на Македонија и низ империјата. Тука во Топаана работеле, тука живееле и тука ги формирале своите семејства. Со векови Топаана претрпувала промени, се зголемувала и се намалувала, но секогаш останувала во границите помеѓу бул. Никола Карев и улиците Прохор Пчињски и Косовско-македонска бригада. Бројот на населението главно се движел во денешните рамки, помеѓу 3.000-4.000 жители.
Овие Роми никогаш никому не му пречеле и никој не се чувствувал загрозен од нивното егзистирање на овој микропростор. По Првата и Втората балканска војна, кога Турците се повлекле од Скопје, Топаана продолжила да егзистира. Добрите ковачи веднаш нашле работа во новото Кралство Југославија кое во непосредна близина на Топаана имало своја касарна. Многумина отвориле дуќани во Дуќанџик во Старата чаршија и станале познати мајстори во ковачкиот еснаф. Така било сè до Втората светска војна и по неа, кога тука, до самите сокаци на Топаана, никнала огромна касарна на ЈНА - “Маршал Тито”, која по осамостојување на Македонија го сменила името во “Гоце Делчев”.
На Ромите тоа не им пречело, како што Топаана не им пречела ни на разните војски кои тука минувале, се задржувале и се повлекувале.
Така, оваа скопска ромска населба влегла и во песната. Нашата позната рок-група Леб и сол, опишувајќи ги двете скопски ромски населби, ги опеала со стиховите: “Шутка и Топаана, имаат една мана, што не се во Индија”.

Којзнае дали тоа што не се во Индија е среќа или несреќа. Главно, овие наши црномурести сограѓани отсекогаш биле лојални кон држава во која живеат. А империите, кралствата, социјалистичките и други држави во рамките на своите можности, некогаш повеќе, некогаш помалку, се обидувале ако не да им излезат во пресрет, тогаш да ги остават на мира да живеат весело во својот микрокосмос, онака како што со векови навикнале. Од Ѓурѓовден до Митровден надвор, низ сокачињата и на праговите од своите скромни куќарчиња, навидум безгрижно и многу, многу социјално во рамките на својата заедница. А од Митровден до следниот Ѓурѓовден, стуткани во своите куќарчиња околу мангали со приказните на дервишите дека среќата на човекот извира од неговата душа, а не од материјалното богатство.

КОЈ ГИ ПЛАШИ РОМИТЕ?

Чуму волкав вовед за една скромна ромска населба во Скопје? Затоа што се загрижени што меѓу нивните сокачиња се пронесе гласот дека Топаана ќе се сели, ќе се урива и тука ќе има обичен тревник.
“Се раскажува дека таму некаква си Америка сака да нè расели, да нè смести во згради, а нашите стари куќи да ги урне и тука да направи тревник и зеленило за да имаат видик од новата амбасада”, раскажува Селвер Џемаил. За Америка знае олку: “Тоа е многу богата држава, далеку преку неколку мориња и океанот и таму сè е ново. А нашите стари од Топаана велат дека нашата населба е петстотини години постара од Америка. Но, ете, решиле да ни ги урнат куќите - сум читал и во весник”.
Тоа е тема број еден во сите разговори во Топаана. И стари и млади зборуваат за селење, уривање или дислокација на Топаана затоа што, наводно, им пречела на Американците кои во нејзина непосредна близина градат амбасада - најголема на светот - која се простира на 44,5 илјади квадратни метри и има простории дури и 100 метри под земја.
Долго разговарав со Ромите во Топаана и искрено се изненадив од нивната инвентивност, комуникативност и солидно познавање на актуелните политички премрежиња во Македонија.
Сè им е јасно, и дека амбасадата на САД треба тука да се пресели и дека можеби некои згради во непосредна близина до влезот во амбасадата ќе се уриваат, а нивните станари ќе добијат нови станови, само не разбираат со што Ромите им пречат на Американците.
“Јас не се селам од Топаана. Тука се родени дедо ми и татко ми, тука сум роден јас и моите деца. Живееме во куќата која е стара триста години. Можеби не е голема и убава, но мене ми е добра. А и што ќе ми е поголема. Нашиот живот е надвор, меѓу сокачиња, со комшии, во муабет. Кај да ме селат, во некоја зграда на десетти кат? А бе, бацка, кај ќе пијам таму пиво и со кого, пред чија врата, пред чиј праг да седнам на муабет, каде ќе правиме сунет? Не може тоа така. Нека слезат Американците, нека дојдат во Топаана да разговараме, да се договориме, ние сме тука подолго од нив”, вели Меди Герадинов.
Шени е најпопуларна личност во Топаана, држи чајџилница и припаѓа на помладата генерација. Вели: “Условите за живот во Топаана се лоши, нема инфраструктура, сами го крпиме водоводот, нема канализација, во мали куќарчиња живеат по три-четири семејства, но ние сме задоволни и сложни. Ние младите би можеле и да се иселиме во модерни станови, но грев е старите да ги дигаат од Топаана. Тие ќе умрат од 'оф леле', од мака, од тага за Топаана. Тие не можат да живеат во згради”.

ПРАВИЛА

Иако изгледа хаотично, Топаана има свои правила и функционира како Урбана заедница Никола Карев (поранешна М.З. Стара Топаана) во рамките на Општина Чаир. Во убаво уредена куќа, која Ромите од Топаана сами ја изградиле со средствата од самопридонес уште пред десетина години, сместен е Советот на Урбаната заедница составен од 15 најугледни Роми и еден шејх-баба (водач на ромската дервишка заедница во Топаана).
Долго разговарав со тие мудри Роми. Бислим Сабедин е претседател на Советот на Урбаната заедница и вели дека 70 проценти на населението се Роми, а останатите се Албанци, Македонци и Власи и Срби.
“Ние сме дел од градот, над триесет проценти од куќите во Топаана се легално изградени, а 70 проценти се во фаза на легализација. Во околу 800 куќи живеат повеќе од 900 семејства. Бидејќи сме информирани дека Стара Топаана ќе се урива од страна на Американската амбасада, ние сакаме нашата иднина да се решава во рамките на детален урбанистички план за овој дел на Општината Чаир. Закажани се разговори и консултации во Министерството за локална самоуправа и Министерството за транспорт и врски. Никаква одлука за понатамошната судбина на Топаана нема да биде донесена без консултации со Урбаната заедница и со Општината”, вели Сабедин.
Во тек е евиденција и попис на сите семејства кои живеат во оваа населба за да се има детален увид кој каде и со кого живее.
Заклучокот на Советот на Урбаната заедница Топаана и на жителите на Топаана е дека тие сакаат да останат во своите живеалишта, но населбата да се осовремени, да се урбанизира и да добие нова инфраструктура. Во рамките на Урбаната заедница постојат решенија за изградба на колективни станбени згради (во близина на стадионот во Топаана) каде што би се согласиле да одат и да живеат помладите семејства, а постарите да останат во своите домови затоа што е практично невозможно да се приспособат на животот во колективни згради и да ги сменат навиките што ги имаат во Топаана.
Од она што го видов и доживеав, можам едно да кажам: немојте да ја уривате, Топаана, таа е историја на овој град, тоа е наша микролокација, наш топоним, според неа се ориентираме, тука се дел од корените на нашето битисување. Мислите дека тие Роми ќе бидат среќни кога ќе ги затворите на 12 кат во некој солитер? Нема, тоа не е нивниот амбиент, не е нивното социјално милје. Таму ќе бидат тажни и несреќни.

НЕМА МЕСТО ЗА ПАНИКА
Нема место за паника ниту во Американската амбасада која наскоро треба да се пресели во новата зграда, ниту во Топаана. Секоја одлука за понатамошната судбина на овие Роми ќе биде донесена во заеднички договор со Урбаната заедница и Општината Чаир за која велат дека одлично соработува со нивната заедница и со надлежните министерства.

ТРАДИЦИЈА
Од Топаана потекнуваат многу познатите ромски семејства: Рашидови, Черкез, Скендер Амет (некогашна прва хармоника на Југославија)… Во Топаана се наоѓа Вефа баба текија, припаѓа на дервишкиот ред Сади. Првиот шејх и основач на теќето бил Вефа Баба, вториот шејх станал Мехмед Али, па по него шејх Мухарем, па шејх Шабан, по него неговиот син шејх Руфат. Денешниот шејх е Али Риза, синот на шејх Руфат.