Re: Вистината! / Наука / Хуманитарни науки / История

ДОДЕКА ПРИЛЕПСКИОТ МУЗЕЈ ЧЕКАЛ ДА ПРОРАБОТИ БИРОКРАТИЈАТА

Делови од штитовите се распродале за 50 евра

Приказната почнува со див трагач што ги откопал штитовите и ги оставил во земјата полуоткопани, а кулминира кога делови се продавале и за 50 евра

Делови од македонските штитови „оделе“ и по цена од 50 евра, додека институциите се договарале како и на кој начин да ги откупат од жителите на прилепските села Бонче и Подмол. Не е познато колку штитови биле пронајдени во дупката меѓу двете села. Засега има елементи од три, можеби биле четири, можеби десет. Случајот за вредните предмети стари 23 века, пронајдени во селото Бонче, ја разбранува јавноста откако прилепскиот археолог Душко Темелковски обвини двајца универзитетски професори дека нелегално откупиле шест делови од штитовите и ги услови веднаш да ги вратат во прилепскиот Завод и музеј. Професорите Виктор Лилчиќ и Драги Митревски, пак, велат дека Темелковски неодговорно ги оставил шесте делови во селото и за тоа од него ќе бараат одговорност.

- Што ќе се случеше ако не ги откупевме ние, туку дилери од Грција - прашуваат професорите.

Приказната почнува со див трагач што ги откопал штитовите и, мислејќи дека немаат вредност, ги оставил во земјата полуоткопани. Во мај Темелковски заминал да направи увид во прилепското село Подмол. Жител од селото му покажал два фрагмента од штит, декорирани со сонцето до Кутлеш. Темелковски вели дека итно го известил прилепскиот Завод и музеј, подготвил документација, се вратил во селото и за 200 евра ги откупил двата дела. Тогаш дознал дека има уште шеесетина делови разделени меѓу 3-4 жители на селото. Околу 60 делови биле кај жител на селото Бонче, роднина на момчето од кое Темелковски ги купил првите два дела. Момчето го убедило вујка си без пари да му ги даде деловите на Темелковски, за тој да ги однесе во Прилепскиот музеј.

БИРОКРАТСКА ПРОЦЕДУРА

Најубавите делови биле кај Мирко Велјановски од Бонче, но Темелковски од хумани причини не сакал веднаш да појде кај него бидејќи на селанецот му се случила семејна трагедија.

- Се договоривме и во јули појдов кај него. Ми рече дека ќе ми ги даде за 300 евра. Во моментот немав пари кај себе. Ги фотографирав и ги документирав примероците и му реков да не ги продава никому зашто Музејот ќе ги откупи - објаснува Темелковски.

Во меѓувреме се одолжила процедурата во Прилепскиот музеј. Министерството за култура не им одобрило пари за откуп, па требало да се пренаменат пари од Музејот, а за тоа биле потребни дополнителни одобренија. Во минатиот месец, додека Лилчиќ бил на студиски престој во Германија, прилепчанецот Жарко Ристески, со прекар Античкиот, кој е вклучен во тимот на Лилчиќ во проектот „Археолошки истражувања и конзервација на градот на Висока и подградието на старо Бонче“, го известил за штитовите, зашто приказната се расчула низ цел Прилеп. Лилчиќ веќе имал депонирано пари на сметката на Прилепскиот музеј за проектот што заеднички го работеле. Тој му рекол на Темелковски да не чека и веднаш да извади од сметката 300 евра и да ги откупи деловите. Но, една од вработените во Музејот не сакала да го стави својот потпис на документот, зашто раководителот на проектот не бил присутен. Кога се вратил од Германија, заедно со Митревски и со Ристески веднаш заминале во Бонче за да ги откупат последните делови од штитот. Лилчиќ вели дека, кога се сретнале со селанецот и се договарале за цената, тој им рекол дека делови од штитот се продавале и за 50 евра. Лилчиќ тврди дека целиот процес на откупот е снимен, за да нема недоразбирања.

На прашањето зошто ја алармира јавноста кога секако ќе искористел дел од парите што ги депонирал Лилчиќ, Темелковски вели:

- Требаше и мене да ме земат во Бонче.

ПРЕДМЕТИТЕ СО НЕПРОЦЕНЛИВА ВРЕДНОСТ

Митревски, раководител на Институтот за историја на уметноста и археологија при Филозофскиот факултет во Скопје вели дека наставно-научниот совет на Институтот ќе поведе постапка за да му ја одземе на Темелковски лиценцата за археолошки истражувања.

- Имаме многу аргументи со кои можеме да ја поткрепиме неговата неодговорност. Тој покажа негрижа кон македонското наследство од врвен културен и национален ранг и отсуство на елементарна професионална етика. Не може да си дозволи да земе дел од предметите, а другите да ги остави, и тоа во услови кога имал пари да ги откупи! Тоа е катастрофално! Да можевме, ќе му ја одземевме универзитетската диплома! Професионалната етика требало да му забрани од нас да прави диви копачи - вели Митревски.

Лилчиќ, раководител на проектот „Археолошки истражувања и конзервација на градот на Висока и подградието на старо Бонче“, го примил во тимот и Темелковски, виш-кустос од прилепскиот Завод и музеј и покрај фактот што тој во својата стручна дејност го истражувал праисторискиот, а не античкиот период.

- Раководител сум на истражувањата и вчудовиден сум дека тој, кога дознал, веднаш не ме известил за штитовите, како што прилега на воспоставената хиерархија на археолошката професија во земјава. Тој без мое знаење презел серија активности на своја рака, поврзани со откритието со врвно археолошко, културно и национално-политичко значење. Ситуацијата е трагикомична. Кој го оперира пациентот? Медицинската сестра или хирургот? - прашува Лилчиќ.

Во приказната беше прозван и Ристески, наречен Античкиот, координатор на Центарот за ревитализација на Мариово. Тој најавува дека ќе го тужи Темелковски ако јавно не му се извини.

- Со скандалозната изјава сака да го прикрие својот пропуст. Не' обвини сите, и мене и професорите. Ме прозва како кодош и информатор, а тој навреме не ја информирал ниту јавноста ниту раководителот на проектот - вели Ристески.

Крунски доказ за право на името Македонија

Ова се единствени пронајдени примероци од македонски штитови на војската на македонскиот крал Деметриј Први Полиоркет, на кои со алфабетско писмо е напишано Деметриј Базилеос. Според стручната литература, сличен е пронајден само во селото Вегора, Леринско, а бил објавен во 1989 година. Тогаш биле пронајдени делови од еден штит, но зачувана е само буквата ипсилон, пред целиот зборот Базилеос.

- Ова е национално богатство. Петнаесет години сме под ембарго, под вето поради името Македонија. Ова е аргумент, крунски доказ за нашето постоење - вели Лилчиќ.

Весна Ивановска