Македонски културен поход на Словенија "Синтезис со зело мочни " Како македонските етно-звуци ги освоија Словенците повеќе и од светската ѕвезда Горан Бреговиќ Навистина покажаа таа вечер дека се моќни. Случувањето на македонската етно-музика беше во легендарната Крижанки во Љубљана. За оние кои не знаат Крижанки уште во времето на поранешна Југославија се избори за имиџот на центар во кој се најдобрите журки на овие простори. Таа вечер, на 23 јуни, Синтезис дефинитивно ги разоружа Словенците. А не требаше да биде така. Сценариото за журката беше направено за главната ѕвезда Горан Бреговиќ и неговите Фунерал & Њеддинг Банд. На Бреговиќ ова му беше прво појавување на словенечката рок сцена по распаѓањето на Југославија. Тој во Љубљана и во Словенија има бројна армија на фанови кои со нетрпение го очекуваа. Но, кон него критички настроени беа и општествените феноменолози кои не му "забораваа" дека во одреден период бил и е соработник на контроверзниот Кустурица. Сепак по настапот и катарзата во Сараево неодамна с* му беше заборавено. Бреговиќ можеше да дојде во Љубљана. За загревање, словенечките организатори ги донесоа нашите Синтезис. Каква "грешка"! Некаде пред 21 часот, за кога беше закажана журката, ништо не навестуваше дека ќе се случи лудница. Кон Крижанки наидуваше главно млад свет. Во Словенија, инаку, две-три години главна фора се турбо-фолк звуците од јужните предели на некогашните заеднички простори. И, една необјаснива носталгија кон музиката на еден Балашевиќ, Бора Чорба, Бајага… секако и на Бреговиќ. Добро, можеа да се видат и фаци кои веќе ја поминале 40-та, или малку постари. Ако ништо друго, да се потсетат на старите добри рокерски денови. На приодите кон Крижанки, по малку шпионски ги прислушкувавме муабетите меѓу младите. Речиси сите зборуваа за Бреговиќ. Ретко, можеби во еден или два разговора разбравме дека некои од нив знаат и за Синтезис. Си спомнуваа дека пред некоја година "ови Македонци" свиреле на истото место и тоа мошне добро. И толку. Дваесет и еден часот. Синтезис е на подиумот. По кусо штимување на инструментите, го започнува својот музички есеј. Прва нумера - ништо. Публиката е очигледно изненадена. Очигледно добра свирка, но… треба најпрвин да се дешифрира. Не требаше многу. Втора, трета нумера и... аудиториумот е освоен, комплетно! Одеднаш, некаде во третиот, четврт ред од оние што седеа напред (инаку поголемиот дел стоеше) понесена од живиот ритам на "ајде ред се редат, мале, кочански сејмени..." и волшебноста на гајдата се крена едно младо тело. Девојката очигледно уживаше во македонските етно звуци. Како по некоја команда публиката почна да станува од седиштата, еден, двајца, десетина, стотина. Како кој знае, сите веднаш се вклопија во ритамот. Стотина тела се нишаа како да се едно. И готово. Контактот уште по втората нумера беше воспоставен. Малкуте Македонци, повозрасни, кои поодамна веќе живеат во Љубљана, беа вчудоневидени, ама, и среќни. "Како јас да сум на бината, многу сум горд", вели еден од нив додека неговата ќерка - матурантка се придружи кон своите врсници. И таа беше горда. И неговата жена. Концертот се претвори во колективна журка. Веројатно можете да замислите повеќе од 5.000 илјади луѓе, како стојат цело време и го ловат ритамот на македонската етно музика. Да, но требаше да се види. И да се доживее. Крајот беше посебна приказна. На Синтезис буквално десетина минути не му беше дозволено да се симне од сцената. Големиот музички и сценски маг Бреговиќ стануваше с* понервозен. Очекуваше "палење" на публиката за неговиот настап и ништо повеќе. Нервозата беше толкава што беа забранети какви било снимања. Видно изнервиран, Бреговиќ како "главна фаца" на вечерта се качи на подиумот со своите цигански трубачи и го "одработи " својот дел од вечерта. Токму така: недостасуваше енергија, емоции, инспирација. С* беше потрошено во настапот на Синтезис. И публиката. "Зело мочна скупина" беше коментарот на тинејџерите кои испотени доцна вечерта задоволни ја напуштаа Крижанки. Задоволни беа и Синтезис. Следниот ден требаше да заминат за Загреб. Но, за нивниот настап во Љубљана во меѓувреме дознаа и луѓето од Македонското културно друштво "Св. Кирил и Методиј" од Крањ. Тие беа организатори на Етно-фестот, смотра на КУД на Македонците кои живеат во Словенија и на останатите "етнички скупини", како што ги нарекуваат Словенците. Настана потера по Љубљана да се пронајде Синтезис. Сакаа тие барем да им го отворат Фестивалот. По неколкучасовно барање Синтезис беше пронајден во култното место за поголем дел Македонци во словенечката престолнина, ресторанот "Липа". Се подготвуваа за Загреб. Визите им истекуваа на полноќ. Бараа согласност и од организаторот на гостувањето Оливер Белопета, инаку уметнички директор на Џез фестивалот во Љубљана. (Човекот со години мака мачи да се разбере со македонската држава за да го подигне нивото на Скопскот фестивал, кое и инаку не е мало, а еве Словенците му дадоа одврзани раце). Половина минута консултација и … нема проблем, напротив. Синтезис пристигна во Крањ. Што ли тука се случуваше. Луѓето доаѓаа со цели семејства. Сакаа, да се потсетат на родниот крај, на Македонија. Синтезис воопшто не беше најавен. Во извонредно акустичната сала Примсково, исполнета до последно место, Синтезис ни се чинеше уште помоќен. Или нам така ни изгледаше. Кој знае? Салата е близу населбата каде што во Крањ живеат поголемиот дел од Македонците. И оние кои не знаеле за Фестивалот, слушајќи ги продорните звуци на зурлите и гајдата дојдоа да видат што се случува. Не требаше многу објаснување. Едноставно ја препознаа музиката. "Како ви се чини" - прашуваме еден од нив, кој упорно, на прсти се обидува преку отворената врата на салата да види кој тоа свири. "Остави, не прашувај, влакната ми се наежени" - вели Методи Јосифовски од штипско. До него човек на околу 50 години, не ги крие солзите: "Вакво нешто одамна не сум слушнал, нашите дечиња во 'фолклората' - токму така рече - ги учат и ги знаат македонските ора и песни, но, ова е нешто возбудливо убаво. Гроздан Бечарски рече дека се вика, од Малешевијата. Преку Синтезис сите беа барем за миг во Македонија. Наместо половина час, Синтезис мораше да свири уште толку. А ги чекаше границата со Хрватска. Мораа во 00 часот да излезат од Словенија, заради визите. "Само вие свирете, ние ќе средиме ако треба", им порачуваа домаќините, на општо задоволство на расплаканите и наежени Македонци. И Синтезис свиреа. И така, нашите уметници, музичари и автори настапуваат по светот, снаоѓајќи се кој како знае. Синтезис случајно ги затекнавме во Љубљана. Случајно се сретнавме и со двајца млади македонски ликовни уметници на аеродромот Брник, по пристигнувањето во Словенија. Ни рекоа дека следната вечер ќе се отвора ликовен хепенинг во Цанкарјев дом, ќе го отворел министерот за култура на Словенија, Руди Шелиго. За овој познат словенечки писател рекоа дека не слушнале. И јас за нив, но, не ги ни прашав како се викаат. Моја грешка. Кој знае што може еден ден да стане од нив, а јас ќе се фалев дека ги познавам. Македонскиот културен поход на Словенија продолжува со настапот на КУД "Орце Николов" на Лент фестивалот во Марибор. Сликарите и Синтезис, пак, беа дел од европскиот мултимедијален проект "Манифеста" во Љубљана. Драган Ѓорговски