|
https://tribuna.mk/vo-sofija-bez-prevod/
ТРИБУНА
Во Софија без превод!?
04.09.202204.09.2022 Истакнато/Колумни/Позиција
Пишува: Владимир Перев
В понеделник, 5-ти септември 2022 година, премиерот на Северна Македонија, Димитар Ковачевски ќе биде во Софија. Ќе гостува на бугарскиот службен премиер Г’л’б Донев, или напишано на македонски јазик, Галаб Донев, а може и преведено како Гулаб или така некако.
Некогаш сите велеле дека имаме еден јазик и една нација. Нешто подоцна некои рекле дека сепак македонската нација е нешто поразлично од бугарската, за конечно, некои луѓе, на 2-ри август 1944 година да кажат дека тоа се две нации и два јазика и веднаш да почнат да прават јазик со името на нацијата-македонски. Така почна расколот. Омразата беше одамна насадена, некаде веднаш по Илинденското востание, за конечно да биде верифицирана пак на Илинден 1944 година. Повеќето членови од Илинден 1903 херојски ги загубија животите бранејќи ја слободата, што подразбираше и слобода за бугарскиот етнос и јазик. Оние од Илинден 1944 година безследно изчезнаа во комунистичките чистки спроведени од Колишевски и неговиот антураж. Остана само нивниот грев за разединувањето на еден народ, еден јазик и една идеја за нација и државност.
Познато е дека македонско-бугарските разговори се водат без преведувач, уште од нашето славно минато под власта на незаборавниот ни Бранко Црвенковски, кога две преводачки се онесвестија насред преговорите…како некој да фрлил проклетство врз двата јазика, или пак врз преводачите македонско-бугарски.
Мојата генерација одлично се справуваше со српскохрватскиот јазик и делимично со францускиот, а бугарската генерација 1945 година, со рускиот и други јазици. Значи, ние и бугарите бевме добро дресирани на јазикот на окупаторите, тие на руски, ние на српски. Подоцна се сетивме дека треба да се доучиме, тие на бугарски, ние на македонски…сите уште сме во фаза на доучување.
Слушнавме како Заев говори на српски, бугарски и македонски. За нас од Западна Македонија сосема неразбирливо, како ништо да не кажал. Не знам како Ковачевски стои со “нашите“ јазици, ама не верувам дека е нешто подобар. Знаеме, ќе биде тешко и смешно да се следат како разговараат и како се договараат.
Бугарите тврдат дека ние сме “един“ народ, а нашиот, македонскиот народ говори на западен бугарски дијалект. Кај нас веќе почнаа да се слушаат гласови на согласност со таа теза, ама со додавка дека сепак се работи за “држава која има војска и морнарица“ (Вајнрајт!). Притоа се мисли на војските на НАТО каде сме и ние членка, па така дијалектот може да се прогласи за јазик.
Важно е да знаеме што ќе се случи утре, поточно в понеделник. Не би сакал, Галаб Донев и некои министри високомерно да тренираат универзитетски бугарски јазик, неразбирлив за половина Бугарија, а нашиот Ковачевски да се измачува да ги сфати финесите, па полека разговорот да се префрли на делимичен англиски. Тоа е грешката на двете страни. Ако сме веќе “един народ“, па ние говориме на “западно наречие“, тогаш е нормално Ковачевски да си говори на нашиот македонски јазик, па ако бугарската страна не разбира, може да бара објаснување. Тоа ќе биде пак на македонски, нешто како во “Толковен речник на македонски јазик со дополненија на источно-бугарско наречие“. Да се разбие високомерието на интелектуалните елити од двете држави, високомерие по однос на “јазичните приоритети“, за да се пристапи кон реални состојби. Еднаш, во една прилика во скопската кафена “Пелистер“, стариот Коле Чашуле, незадоволен од моите размисли на националниот празник “11 Октомври“ ми рече дека тие, “партизаните и комунистите од воинствената 1941 година, ни го донеле јазикот во 1945 година“. Длабоко навреден, го прашав дали мисли дека “нашите претци, неговите и моите, немале јазик и писмо, па лаеле како кучиња на месечина или по улиците“…не ми одговори ништо, знаеше тој што мислам тогаш. Денес го мислам истото.
Ковачевски во Софија треба да одбие да говори со преведувач. Да говори на својот “македонски јазик“, за да покаже на “соседната и пријателска“ ни држава, колку ТИЕ загубиле со нивните глупави јазични реформи, секогаш во услуга на рускиот империјализам. Да им покаже како сме успеале со силата на “армијата и флотата“(!?) од еден дијалект, да направиме вистински јазик. Може би тоа е мал јазик, со мали изразни средства, но ние сме малуброен народ, со спорно минато и неизвесна иднина. Треба да сме горди што го имаме и тоа. Сме опстојале на аналитичната форма, на членувањето и на сѐ она со што се гордеат бугарските филолози.
Нашите предци некогаш беа образувани низ бугарските институции и нивниот јазик беше бугарски. Во личната комуникација, низ семејните односи, дури и големите бугарски ликови како потомците на семејството Татарчеви, говореа на македонските дијалекти. Разговорите меѓу пријателите, како што биле Коста Црнушанов, Димитар Талев, “Озрен“ Миников и нивните другари, секогаш биле на прилепски дијалект, секогаш со она познато “ке“, наместо “ште“, како форма на идно време, со “млеко“ и “хлеб или леб“, наместо “млјако и хлјаб“. Во домот на мојата баба Паца во Софија сите говореа на прилепски, дури и зетовите и снаите се прилагодија на таа јазична норма. Баба Паца беше деспот и наложуваше решенија кои сите беа должни да ги почитуваат, па дури и во јазичната сфера. Иначе, беше учителка, образована во Солунското Б“лгарско педагогическо училиште и суверено го владееше бугарскиот јазик.
Ванчо Михајлов никогаш не ја прифати комунистичката реформа на бугарскиот правопис, а со тоа и приклонувањето на бугарскиот јазик кон североистичните дијалекти. Така и пишуваше, а ние до денешен ден така го читаме, на “нашиот“ западен дијалект од кој створивме јазик. Навистина, имаме србизми, ама не се толку, како русизмите во бугарскиот. Тоа не се причини за поделби и некакви јазични и национални “разделби“. Треба да бидат фактор, иницијација за надминување на разликите, за обединание и меѓусебно разбирање.
Ковачевски не знае дека одамна, во 19-от век во Бугарија имале еден филолог, бугарин и русофил Марин Дринов, кој ги дал основите на бугарскиот јазик, со корени во североисточните бугарски дијалекти. Тој не знае дека и еден Кузман Шапкарев бил отфрлен од бугарските филолози како “тринаесето прасе“, па и обвинуван за некаков “јазичен и национален сепаратизам“, само затоа што барал место на западните бугарски дијалекти, мислам на нашите, западните, од Македонија, да си најдат место во бугарскиот јазик. “В тази ожесточена полемика победителите се оказват граматиците от Изтока с локалния си еснафски патриотизъм и егоизъм, и липса на далновидност. За жалост опасенията на западните книжовници за разединение на нацията поради дейносттана Марин Дринов за монодиалектна основа на книжовния език се сбъдват“, ќе посочи Благој Шклифов во својот есеј за македонските говори.
Денес исто се случува и во релациите меѓу бугарите и македонските бугари, последните потомци на михајловизмот. Високомерието на бугарската интелигенција по однос на јазикот, во контактите со македонците е наполно без основа. Проф. Д-р Ана Кочева правилно заклучува дека се работи за “еден јазик со различни дијалектни форми“ кој, заради историските околности, добил примеси во лексиката и синтаксата од друг јазик. Знаеме дека тоа е од јазикот кој го наметнал окупаторот во последните сто години.
Бугарската држава и армија во 20-от век загубија една балканска и две светски војни. Во три наврати беше воспоставена бугарска власт во Македонија и во три наврати власта беше изгубена. Во последната војна, загубата беше на мизерен и недостоинствен начин. Во таа трагедија, македонските бугари имаат најмала, никаква вина. Нашите предци до последниот миг беа на браникот на Бугарија, додека некои други елементи ги извршија предавствата. Последиците ги сносевме ние. Јазикот е една од тие последици, а апологетите на комунизмот и конвертитите од типот на Венко Марковски се само свидетелство за сторениот “првичен“ јазичен грев…сѐ друго е историја.
Македонските бугари очекуваат дека службениот премиер Галаб Донев и бугарската влада ке ја почитуваат “дијалектолошката разлика“ во јазикот на нашиот премиер Ковачевски и ќе го сослушаат со должна почит. Тезата дека ние сме го заборавиле или сме се откажале од бугарскиот јазик и нашите бугарски семејни традиции е стара и излитена фраза. Таа служи само на оние кои сакаат да не видат разединети и скарани. Очекуваме дека Ковачевски и Македонија ќе ја добијат бараната, веројатно енергетска помош од Бугарија. Бугарија тоа го може и верувам дека бугарското раководство тоа и го сака. Треба да разговараме “дијалектно“, а да се слушаме како “единство“ во добрите намери. Само така ќе докажеме дека сме “един“ народ, со длабоки корени во херојството на нашите предци.
|
Во Софија без превод!?
