|
За Европа доаѓа час по кирилица
Од 1 јануари кирилицата станува третата официјална азбука во Унијата, по латиницата и грчкото писмо
На ЕУ ќе и требаат дополнителни 120 преведувачи за да ги подготвуваат документите на бугарски и романски: знаци на патот во Софија
СОФИЈА - Кога светите Кирил и Методија им ги дадоа првите пишани букви на Словените, нивната мисија беше да ги привлечат словенските народи под влијание на Константинопол и да ги оддалечат од Рим. Илјада или нешто повеќе години подоцна кирилицата се движи кон запад, овој пат кон обединета Европа.
Со планираниот влез на Бугарија и Романија во Европската унија, што треба да се случи на 1 јануари идната година, кирилицата станува третата официјална азбука во Унијата, по латиницата и грчкото писмо; и до крајот на декадата ако Бугарија успее да влезе во еврозоната, таа би можела да се појави и на банкнотите евра. Иако Бугарија нема обврска да постави знаци на патиштата напишани на латиница, „ние ќе го сториме тоа", вели Николај Василев, министер за државна администрација и административни реформи. „Многу побавно отколку што сакам".
Со една од најголемите служби за превод во светот, ЕУ не очекува проблеми со додавањето на бугарскиот јазик и неговата кирилична азбука во низата јазици со кои веќе работат. Сепак, лингвистичката различност си има своја цена. За 2005 година вкупните трошоци за сите услуги за превод, пишан превод и говорна интерпретација, на 20-те официјални јазици во ЕУ изнесуваа 1,1 милијарда евра, или околу еден отсто од вкупниот буџет на ЕУ, или 2,28 евра по лице низ 25-члената Унија. Со влезот на Бугарија и Романија во 2007 година, а заедно и со станувањето на ирскиот за оперативен јазик, трошоците се очекува да се зголемат на вкупно 30 милиони евра или 38,5 милиони долари. Генералниот директорат за превод ќе има потреба од околу 60 преведувачи со полно работно време за секој од трите јазика, или 180 нови работни места.
Директоратот, со седиште во Луксембург и во Брисел, веќе е најголемиот департмент во Европската комисија, со околу 1.650 преведувачи со полно работно време и 550-член помошен персонал. Во 2005 година тие превеле 1.324.231 страници. Околу една третина од сите документи во ЕУ се преведени на секој од официјалните јазици; другите, главно, внатрешни документи, се преведени на трите работни јазици во ЕУ: англиски, француски и германски.
Русана Бардарска, преведувачка од Бугарија, вели дека најтешкиот дел од воведувањето на бугарскиот јазик е терминологијата на ЕУ, кога нема збор во бугарскиот јазик. Таа се прашува дали некои од зборовите за кои нема соодветен бугарски збор треба да се преведат или, пак, да се воведат како нови зборови во бугарскиот јазик. „Азбуката е полесниот дел", вели Дитер Румел, шеф на јазик-технологијата во Преведувачкиот центар за телата на ЕУ. „Но, тоа беше голем проблем пред десет години".
Кога грчката азбука прв пат беше претставена, Румел изјави дека технологијата со која располагаат не можела без проблеми да се приспособи на новиот сет од карактери. Меѓутоа, компјутерите во ЕУ сега користат „Уникод", систем за шифрирање карактери што овозможува прикажување на сите азбуки, па дури и на неиндоевропските азбуки, како на пример кинеската.
Меѓутоа, во врска со Бугарија, спелувањето е главен проблем, според Василев, министер во владата. Голем број кирилични букви немаат латински еквивалент или, пак, имаат неколку можности. Резултатот, како што вели тој, е таков што некои бугарски градови се спелуваат на седум различни начини на латиница, дури и на знаците во ист град. „Нема друга земја во светот со проблем од оваа големина", вели Василев. За да се реши овој проблем, Василев разви „разбирлив бугарски" - транслитерациски систем креиран од лингвисти за да бидат сите бугарски имиња преведени на ист начин на латиница. Овој транслитерациски софтвер бесплатно е достапен на веб-страницата на министерството.
Во Софија, главниот град на државата, уличните знаци се разликуваат од област во област. Знаците за улиците именувани по херои од комунистичко време коегзистираат со знаците на кои се испишани новите посткомунистички имиња на улиците. Некои места имаат знаци само на кирилица, додека, пак, други само на латиница. „Сж досега, градоначалниците кои сакаа да ги променат знаците го направија тоа на начин како што сакаа", вели Велизар Стоилов, заменик-претседател на градското Собрание за сообраќај и инфраструктура. Тој работи на проектот за замена и унифицирање на 800.000 или повеќе знаци низ градот по повод влезот на Бугарија во ЕУ. Сите ќе бидат двојазични со спелување дефинирано од новиот систем. Информативните знаци во туристичките места ќе бидат и на англиски. Со оглед на тоа дека градот не може да си ги дозволи трошоците, кои се проценуваат на околу четири милиони евра, пристапните фондови на ЕУ се можен извор за финансирање, вели Стоилов.
Бугарија, која планира во 2009 или 2010 година да ч се приклучи на зоната од земји кои го користат еврото како своја валута, сака зборот „евро" да биде напишан на кирилица на банкнотите, како што тоа е веќе случај со латиницата и со грчката азбука.
(Интернешенел хералд трибјун)
|
Утрински весник - За Европа доаѓа час по кирилица
