|
Добредојдовте на веб изданието на Време
За иницијативата и за југоносталгијата
Јован Донев
Полемиката околу прашањето дали на Маршалот да му се изгради споменик во Скопје или не, полека но сигурно се разгорува. Станува интересно. Претседателот ја постигна својата цел. Фрли нова тропка за играње. Нова забава за гладните. Но и за него.
Очигледно на човекот му е здодевно во вршењето на претседателските должности па почнува да се меша и во работи што не му се во надлежност. Само и само да си најде поинтересна работа. Во спротивно, како ќе ја објасни својата иницијатива за изградба на споменик на Маршалот во Скопје.
Тоа не е негова работа. Уште повеќе што како претседател не би требало да влегува во иницијативи за кои претходно не извршил сериозни консултации. Емоциите се една работа. Личните симпатии друга, но вреднувањето на историската улога на една личност е трета и многу сериозна работа. Уште посериозна е изградбата на споменик или спомен обележје. Тоа не е само вреднување на нечија дејност, нечиј живот и дело. Тоа е поука и пример за идните генерации.
Од тој, како и од секој паметник, треба да зрачи животна филозофија, која новите поколенија ќе ја апсорбираат и ќе се однесуваат во животот согласно неа. Добро е секој споменик да има и своја уметничка вредност, но да повторам, неговото значење, неговата вредност, не е уметничка, таа е поучна. И тука некаде почнуваат моите противења на идејата за изградба на споменик на Маршалот.
Претседателот во писменото образложение на неговата иницијатива не убедува дека таа не треба во ниеден момент да се доведува во контекст со идеологијата што ја застапувал Маршалот. Одамна не сум прочитал толку неумесна реченица. Па, ве молам, идеологијата-филозофијата е таа која го детерминира однесувањето на секој поединец.
Ако од Маршалот ја издвоите неговата идеологија, добивате личност која може да се нарекува и вака и така. Симнете ја од Сталин неговата идеологија и ќе го добиете најголемиот поборник и војсководец против фашизмот.
Уште повеќе, ќе добиете човек кој е уште позаслужен за признавањето на македонската нација од Маршалот. Имено со аманет на Сталин, Коминтерната прва ја констатира посебноста на македонскиот народ. Коминтерната, читај Сталин, беше таа која ги принуди еден дел од балканските комунистички партии, вклучувајќи ја и југословенската, да ја признаат посебноста на Македонците. Маршалот кога застана на чело на југословенските комунисти само ја продолжи веќе утврдената политика.
Да нема забуни. Ова мое образложение не треба да се разбере како обид за поистоветување на Маршалот со Сталин. Напротив. Тоа ниту ми паѓа на ум. Но ако продолжиме да ја следиме логиката на претседателот, тогаш и тоа е можно. Тој во последната реченица јасно посочува дека ничија историска улога не може да се третира низ црно-бела призма.
И пак ќе го дадам примерот со Сталин. Исфрлете го од неговата личноста фактот дека тој е најодговорен за смртта на милиони луѓе. Отфрлете ја од неговата личност вината која ја носи за задушувањето на основните човекови права, како во поранешниот Советски Сојуз, така и во еден добар дел на социјалистички држави кои тој ги стави под своја контрола, тогаш што останува?
Останува личност која според логиката на нашиот претседател е заслужна за националната афирмација на еден добар дел од народите на просторите на таа држава. Ако продолжам понатаму да набројувам можно е да прикажам личност која, всушност, требала да добие Нобелова награда за мир. Но за волја на вистината, тоа така не оди.
Сите негови постапки, како и постапките на сите комунисти, но и на сите демократи, на сите фашисти, но и либерали, се мотивирани и се базираат на идеологија. И затоа во оценувањето на секоја една личност се применува техниката на црно-бела призма. Не за да се оцрни некој или да се обели. Напротив, за да се добие сива боја. А од нијансата на таа сива боја, од тоа дали е побела или поцрна, се определува местото на секој еден во историјата.
Согласно оваа логика, секое издвојување на Маршалот од државата на чие чело беше тој, исто така е нелогичност. Без таа држава, Маршалот ќе беше само еден во плејадата големи борци против фашизмот. Ништо друго. Државната позиција, како и митот кој тој и неговото опкружување го создадоа за него, го направи тоа што беше во свеста на најголемиот број државјани на веќе непостојната држава. И тој мит и ден денес е жив. Оттука, секое градење на таков еден споменик, без оглед колку и да се оградуваме, без оглед колку да објаснуваме дека тоа нема врска со поранешната држава каде живеевме, директно ќе асоцира на таа држава.
Сите нас колку што не има ќе не направи југо-носталгичари. Тоа претседателот требал, да не кажам морал, да го има предвид кога ја потпишал иницијативата. Уште повеќе што добро знае дека, всушност, длабочината на внатре-македонските недоразбирања произлегуваат токму од жестината на судирот на помеѓу сега веќе бившите федералисти и бившите сепаратисти.
За жал ние тој судир и по петнаесет години независност не успеавме да го надминеме и затвориме. А претседателот на државата е тој којшто треба да обединува, а не да покренува иницијативи кои одново ќе го разгорат тој судир. Посебно што на оваа држава и на сите нејзини граѓани не и требаат старо-нови култови. Но ни треба нешто друго. Ни треба споменик на незнаениот јунак. Ни треба спомен на сите оние кои на еден или друг начин го дале својот живот за слободата и независноста на оваа држава и нејзините граѓани. Споменик кој ќе не обедини. Споменик во кој сите ние, без оглед на нашите идеолошки, етнички, верски или јазични разлики ќе не обедини. Споменик кој ќе значи крај на сите делби и недоверби. Споменик контрапункт на споменикот на Маршалот. Споменик кој, всушност, ќе го отвори побрзиот и полесниот пат до Европа.
Авторот е
доктор по правни науки
|
За иницијативата и за југоносталгијата
