|
© Утрински Весник, сите права задржани
Проштавање и национално помирување (3)
Антонио Милошоски
Денеска е најважно што се докажа дека "непростливиот грев" на националните жртви на комунизмот беше нивното залагање за државно-национална самобитност, она што и сега е нашиот примарен национално-политички интерес, што не сплотува да одиме заедно
Партизираната историографија, делејќи го минатото на црно и на бело, намерно или ненамерно вештачки го проектираше идеолошкиот раскол во македонската современост.
Така, добар дел од револуционерните дејци станаа предавници и злосторници (д-р Татарчев, А. Лозанчев, Б. Сарафов, С. Радев, Т. Александров и други), обвинети за работи кои главно им биле заеднички со оние малкумина нивни соработници кои беа прогласени за херои (Г. Делчев, Д. Груев, Ѓ. Петров).
Истовремено, делата и биографиите на хероите не беа објавувани во целост, туку со строга селективност.
Истото беше и со македонските преродбеници.
Сите ученици слушаа пофални слова за П. Зографски, Пејчиновиќ, Прличев, Миладинови, Жинзифов, Константинов-Џинот, Шапкарев и за сите други, но ретко кој учен, а камоли ученик, беше прочитал нешто во оригинал од овие национални преродбеници.
Особено беа чувани далеку од очите на јавноста оние записи во кои самите преродбеници говорат за националното сознание кое впрочем и го буделе меѓу народот.
Нивното творештво најпрвин морало да го мине идеолошко-партиското сито, за она што ќе успее да се провре низ него да биде објавено, секако, со неизбежните толкувања и легендарните фусноти.
Не поразлична историографска судбина ги снајде и многуте челници на комунистичкото движење за време на Втората светска војна, како и многу асномовци кои останааа доследни на залагањата за самостојна Македонија, како: Рацин, Шарло, Ченто, Шатев, Брашнаров, Пирузе, Фотев, Петрушев, Полежина и други.
Тешки лаги, пепел и молк беа истурени врз нивните дела и личности.
Од режимската историографија тие беа осудени на заборав, и доколку не се појавеше толку оспоруваното "препрочитување" на историјата, "тие и денес ќе останеа најголемите предавници на македонскиот народ" (З. Тодоровски), а Колишевски, Ацева или Мојсов како нивни посредни егзекутори најверојатно ќе ни беа пример за "народни херои".
Така, во еден таков занес и комотност (дека комунизмот ќе трае вечно), во времето на едноумието историграфијата како наука била сведена на ниво на партиска самопослуга (затворена за јавноста) од чии рафтови историските факти се одбирале или отфрлале по волја на оние што ја пишувале македонската историја по диктат на КПМ.
Затоа, кон сите етно-идеолошки поделби, создадени во време на државно-партискиот монопол, треба да се приоѓа со голема резерва, бидејќи тие се плод на една режимска историја кроена со "ножици и лепило" (Едвард Кар). Расчленувањето на манупулациите очигледно покажува дека партиските историчари цело време имале улога на посредници меѓу народот и неговите дејци.
Притоа со голо око може да се забележи дека во нивното истражување предрасудата (идеолошка и етничка) често настапувала пред расудувањето и објективната анализа.
Другата систематска грешка е доминацијата на принципот на исклучителност во однос на инклузивниот пристап во истражувањето на историјата. А кога се истражувал развојот на македонскиот национален идентитет, наместо да се појде од тоа "какви сме и кои сме", се поаѓало од тоа "кои не сме", при што минатото се приспособувало кон идеолошко-политичката реалност.
Затоа, не фактите, туку нивната интерпретација во македонската историографија се главниот поттикнувач на нашата современа идеолошка поделба.
Бидејќи, ако ваквата историја "кроена со ножици" претставувала обединувачки фактор на еднопартиската идеологија во времето на државно-партискиот монопол, сосема разбирливо што во едно плурално општество таа (доколку не се објективизира) не може да биде ништо друго освен потенцијален разединувачки чинител.
Уште повеќе што по демократизацијата на Македонија, мнозина од пишувачите на оваа моно-идеолошка историја не решија да ја бранат нејзината основаност само на катедрите по историја, туку пак се ставија во служба на дневната политика, станувајќи верно орудие на "монополистите"(СДСМ) за политичка дисквалификација на нивните соперници "реформистите" (ВМРО-ДПМНЕ).
Извртувањето на тезите и грубата интерпретација останаа да им служат како методи.
Така, расправата за тоа како да се стигне до националното помирување се претвори во дискусија, каде што слушавме за тоа со кого не смееме ни да помислиме да се помириме. А, отворањето на прашањето за дејноста на преродбениците и револуционерите и либералниот пристап кон нивните етноидеолошки убедувања, беше криво толкувано (за дневнополитички цели) како грев и обид на "реформистите" да се поткопа македонскиот современ идентитет.
"Гревот", пак, на "монополистите", направен со нивното прекројување на историјата, итро беше префрлан како "грев на внатрешните непријатели" само затоа што се осмелиле да го обелоденат и со тоа да ја посочат Ахиловата петпица на македонската историографија.
Сў на сў, она што дотогаш важеше за наука одеднаш стана политика (политизирана наука), која придонесе за продлабочување на нашата национална поделба.
За да постои национално помирување, неизбежно мора де се лоцира изворот на националното "скарување", како и темелниот заеднички именител (борбата за самостојна Македонија) според кој би се вреднувале сите македонски движења и нивните дејци.
И бидејќи до денеска не видовме документ што би ја потврдил хипотезата дека помеѓу врховистите и централистите навистина постоело скарување/поделба по етнојазична основа, а знаејќи дека меѓу нив немало противници на идејата за автономна/независна Македонија, тука не можеме да го утврдиме факторот што разединува.
Она што, сепак, е посвежа лузна и посуштинска поделба во нашата борба за сопствена држава се случувањата во Македонија за време на Втората светска војна, и по неа.
Тука, фактите сведочат за досега најсилната поделба по однос на општонационалниот идеал - самостојна Македонија, но и за многубројни знајни жртви што останале доследни на илинденските идеали.
Можеме повторно да ги наброиме: Рацин, Шарло, Ченто, Шатев, Татарчев, Брашнаров, Пирузе, Фотев, Петрушев, Полежина и редица други подвижници на "една чиста македонска ориентација, која според идеолошката терминологија се смета за националистичка" (С. Киселиновски), беа нелегитимно осудени (на робија, затвор, прогонство или на смрт) и прогласени за народни предавници.
Еден куриозитет од овие бруталности на режимот ни покажува дека дури и Георги Карев, стар комита и брат на Никола Карев, по 1945 година е осуден на 5 години робија како "соработник на окупаторот", а неколку дена пред издржувањето на казната е убиен во "Идризово".
Следствено на тоа, сите овие случаи можат прецизно да ни ја детерминираат идеолошко-националната определба на тогашните истакнати државно-партиски претставници од Македонија, како Колишевски, Влахов, Мојсов, Ацева, К. Црвенковски и други, но и да ни ја откријат нивната позиција во однос на нашиот општонационален репер за помирување - самостојна Македонија.
Презирот на борбата за државност одела дотаму што Илинденското востание било сметано само како бугарско, а Гоце Делчев како "еден Бугарин без значење за Македонија" (Колишевски).
Ова доволно говори за суштинските идеолошки разлики создадени за време на комунистичкиот режим како за главен фактор на современата македонска поделба, како и за последиците кои тие ги оставиле врз националното (не)единство.
Затоа денес е најважно што се докажа дека "непростливиот грев" на националните жртви на комунизмот беше нивното залагање за државно-национална самобитност, она што и сега, впрочем, е нашиот примарен национално-политички интерес, она што нў сплотува да одиме заедно. Токму затоа е важно да расчистиме со толкувањата на фактите од овој период на македонската историја, затоа што без тоа тешко би можеле да мрднеме чекор понатаму во процесот на националното помирување. А добро би било да можеме.
(Авторот е стручен соработник во
Универзитетот Дуизбург, Германија)
|
Антонио Милошоски - Проштавање и национално помиру
