|
Новообјавени српски документи фрлаат нова светлина на македонското минато
Бугарите ветиле дека ќе ги вратат скапоценостите што ги однеле од Охрид
Виктор Цветаноски
Бугарската влада на В. Радославов им ветила на охриѓани дека ќе им ги врати сите скапоцености што ги однела војската од Охрид за време на Првата светска војна штом ќе го дозволат тоа околностите. Меѓу нив се наоѓа и мошне вредната круна на охридските патријарси денес изложена во Националниот историски музеј во Софија. Неколкутемина видни охриѓани, кои во името на своите сограѓани се согласиле непроценливото македонско културно и историско наследство да биде пренесено во Софија, ставајќи го својот потпис зад документот, сметале дека во Бугарија тоа ќе остане привремено. Ова може да се констатира од едно известување испратено до претседателот на владата В. Радославов во Софија, објавено во книгата "Српски документи за историјата на Охридско-струшкиот регион (1890-1940)" подготвени од д-р Павле Митрески
Како што стои во известувањето, охриѓани решиле да му напишат писмо на тогашниот бугарски премиер Радославов веднаш по наредбата што неговата влада ја дала на 5 декември 1915 година за пренесување на старините во Софија. "Долупотпишаниов, од името на охридските граѓани, длабоко е уверен дека владата што дала наредба за испраќање на историските старини од Охрид за музејот во Софија ќе го исполни точно даденото ветување дека штом ќе го дозволат тоа околностите ќе му ги вратат на нашиот град сите старини што до денес биле однесени" , се вели во известувањето и сў додава дека потпишаните молат заповедта да не биде применета на иконите и на иконостасот на црквата "Свети Климент", па дури бараат да се врати вратата од светилиштето на истиот иконостас. "Ние се обврзуваме да ги чуваме иконите и вратите од секаква штета, како што досега го правевме. Изјавуваме дека нема да допуштиме да се украдат од црквата, кражба почната со една неправедна заповед со која се сака да не лишат од нашите скапоцени старини. Истава наредба сакаше да ни ја одземе можноста да им дадеме на нашите души утеха од високо значење во овие моменти. Очекуваме ваш праведен одговор на нашата понизна молба". Зад ова извесување се потпишани охридскиот митрополит Борис, свештеникот Ѓорѓи Будев и епитропите на црквата "Свети Климент" - Панде Бојаџиев, Анастас Бошнаков, Климе Калајџиев и Иван Алчев.
Во документите е поместен и еден протокол кој се базира на едно писмо на претседателот на владата, В. Радославов, составен 28 ноември 1916 година за старините и драгоценостите на црквата што им припаѓаат на град Охрид, а кои биле собрани, завиткани и испратени во Софија, каде што, како што стои во документот, привремено ќе бидат чувани во националниот музеј. Во протоколот се наведува дека станува збор за една икона на Христос со ловор од трње, дар од охридскиот архиепископ Димитрија Хоматијан од ЏИИИ век и една надгробна плоча со натпис, еден бронзен свеќник даден како дар од архиепископот на Јустинијана Прима од ЏВ век.
Протокол бил напишан во четири примероци и е потпишан од окружниот управник на Охрид Р. Петров, охридскиот митрополит Борис, подуправникот П. Чаулев, секретарот на окружното управување Л. Огненов и граѓанинот С. Сарџов.
Од пренесувањето на вредното македонско историско и културно наследство од Охрид поминаа речиси 90 години, создадени се сите услови за негово безбедно чување, но до денес на охриѓани тоа не им е вратено, иако тогашната бугарска влада, како што се гледа од документите, го ветила тоа. Близу шест децении постои македонската држава која подобро од кој и да е ќе се грижи за одземеното културно наследство, бидејќи тоа е нејзино.
Д-р Павле Митревски вели дека објавените документи се однесуваат за период кој е познат по многубројни историски настани, како што се Илинденското востание, Првата и Втората балканска војна, падот на Турската Империја и Првата светска војна. Во основа, документацијата се однесува за српската просветна пропаганда во Охридско-струшкиот регион Тој истовремено додава дека српската влада кон крајот на 1889 година донела решение со кое српската пропаганда во Македонија станала службена обврска и финансирана од државниот буџет. За тоа дека српската влада сериозно се зафатила да ги посрби Македонците зборува и еден извештај на Бранислав Нушиќ, тогашен писар во Министерството за надворешни работи, во кој се вели дека благодарение на новиот курс во Македонија биле отворени нови училишта и поставени српски учители, биле донесени ученици "од стара Србија" и Македонија како стипендисти да се подготвуваат за учители, помагање на црквите и манастирите, формирање српски општини, ангажирање агенти за пропаганда и др.
По решението на Софија да бара од Скопје враќање на имоти на свои сограѓани
Бугарија да го врати украденото богатство од Македонија
ВИКТОР ЦВЕТАНОСКИ
Бугарска окупациона војска за време на Втората светска војна во Охрид
Бугарија со голема настојчивост бара на нејзините граѓани да им се вратат имотите што ги поседувале во Македонија. Владата дури донесе и спогодба за тоа, иако официјално од македонска страна се тврди дека нема да се враќаат имоти на странски државјани. Меѓутоа, ова барање на Софија отвора и еден друг проблем, за неа непријатен, сврзан со богатството што тие го ограбија од Македонија и коешто денес го чуваат во нивните музеи или сокриено некаде за да го покажат пред јавноста кога ќе дојдат погодни времиња.
Сигурно долг е списокот на тоа што Бугарија го има украдено од македонските простори. Најпознат е случајот со круната на охридските патријарси, проценета на повеќе од 15 милиони евра, која денес ги краси витрините на Националниот историски музеј во Софија. Таа е само еден од повеќето скапоцени реликвии што бугарските војски за време на Првата светска војна ги опљачкале од Охрид. Тоа што било ограбено од охридските цркви и од други места во Македонија повеќе десетици години стоело скриено од очите на јавноста.
До круната е изложен обков на евангелие од Охрид, користено од охридските патријарси и епископи. Изработено е во 14 век, од сребро и емајл и е позлатено. Во долниот лев агол е гравиран двојазичен натпис: "Направено од Никола, син на мудриот Андоник".
Во музејот беше изложена и плаштаница од Охрид, од крајот на 13 или од почетокот на 14 век. Таа е изработена од двослојна свила и навезана со златни, сребрени и свилени нишки. Му била подарена на охридскиот архиепископ од императорот Андроник Втори Палеолог (1282-1328 год.). Таму се наоѓа и друга плаштаница од 1224 година, исто така од Охрид. И таа е изработена од двослојна свила, златни и сребрени нишки. На неа е насликан ликот на Богородица. Подарок е од императорот Теодор Комнин (1215-1230 год.) и неговата жена Марија на охридскиот архиепископ Димитар Хаматиан (1215-1236 год.) Подарокот бил по повод крунисувањето на византискиот император во охридскиот катедрален храм ?Света Софија", во 1224 година.
Посетителите ќе ја забележат и вратата на црквата ?Свети Никола" од Охрид. Таа е резба од 14 век. Делови од неа се изработени во 13 век. Композицијата на неа е мешавина од религиозни и фантастично-апокрифни елементи. Бугарските стручњаци ја класифицираат како "најран споменик на дрворезбаната уметност во бугарските земји".
Меѓу експонатите се наоѓа и иконата ?12 празници", исто така од Охрид, од периодот на 14-15 век. Изработена е од стеатит, сребро и позлата. На неа се претставени 12 празнични сцени од животот на Христос и Богородица. Сребрениот оков (14 век) е употребен за украс на иконата. Сите изложени предмети се назначени како експонати на "бугарската држава во средниот век" или "бугарските земји од 15 до 17 век".
Според директорот на Историскиот архив на Македонија, д-р Зоран Тодоровски, постои и документ од кој може да се види како Бугарите дошле до оваа големо црковно и национално богатство на македонскиот народ. Тој се наоѓа во Дипломатскиот архив на поранешниот Сојузен секретаријат за надворешни работи на бивша Југославија и е сместен во Фондот на документите од Париската мировна конференција. Од него може да се види дека во 1916 година од бугарските војски биле однесени 21 предмет директно по наредба на тогашниот претседател на бугарската влада Радославов. Реликвиите биле предадени од окружниот началник Петров, митрополитот Борис, околискиот началник на ВМРО, Петар Чаулев, и некојси Огненов.
Д-р Тодоровски објаснува дека во мај 1924 година Министерството за надворешни работи на Кралството СХС побарало Бугарија да ги врати овие реликвии, но од Софија било одговорено дека тие се чувале во Скопје, од каде што, наводно, биле вратени во Охрид. Такво барање било поднесено во 1948 година и од бивша СФРЈ, но и тогаш бил добиен негативен одговор. По поразот на Бугарија по двете светски војни се смета дека постоеле услови украденото да го врати, меѓутоа никој посериозно не извршил притисок врз бугарската држава и така македонските црковни и културни сведоштва и ден денес се наоѓаат во нејзините музеи и се прогласуваат за бугарски.
На некои изложени предмети во музејот не им е посочено точното место од каде се опљачкани. Има неколку икони под кои стои дека се од "југозападна Бугарија", односно од Македонија. Таква е, на пример, иконата "Св. Климент Охридски" од 15 или 16 век, изработена од дрво и темпера, како и иконата "Св. Иван Златауст" од истиот период и иста обработка.
Како предмети од "југозападните бугарски земји", термин под кој се определуваат македонските простори, се класифицирани еден прекрасен крст. Тој е минијатурна резба од 1648 година, опкована од позлатен сребрен филигран. Тука се наоѓаат уште неколку други скапоцени предмети од тој период, како што е Ѓаконскиот орар изработен од свила на ленена основа и бродиран со сребрена и позлатена срма, како и таканаречениот Рипиди со кој ѓаконите ги осветувале светите дарови.
Во музејот се наоѓа и облека за богослужба, таканаречена Омофор на епископот Синесиј кој бил охридски и скопски митрополит. Исто така, во музејот е и знамето на кратовската чета од Илинденското востание кое, според бугарските историчари, било дело на бугарската ВМРО.
Пред три години бугарските весници напишаа дека од црквата "Свети Климент" од Охрид некогаш бил украден златен крст и дека се наоѓал во Софија. Дури тогаш поведоа акција да изработат копие од него и да му го подарат на Охрид. Дали и овој крст бил на списокот од 1916 година тешко може да се каже. Пред четири години, по повеќе од половина век, во Софија првпат беа изложени златна маска и златна ракавица, ископани во Требениште за време на окупацијата на Македонија во Втората светска војна. Тогаш од Требенишката некропола биле ископани околу 150 разни предмети.
Тоа се само некои од скапоцените реликвии од Македонија за кои со сигурност може да се тврди дека за време на војните биле ограбени од бугарските војски од македонските простори и пренесени во Бугарија. Најчестото објаснување што сега може да се слушне во Софија е дека овие предмети биле дел од бугарската историја и се пренесувани во Бугарија за да се спасат од Србите. Според таа логика, ако Бугарите стравувале тие да не паднат во српски раце, денес состојбите се изменети. Македонија не е под окупацијата на Србите, таа има своја држава и ред е да и ги вратат на Македонија, на луѓето чиишто предци ги создавале, да бидат на просторите каде што опстојувале со векови, покрај сите војни и несреќи на македонскиот народ. Оттука и прашањето: зошто македонската држава официјално не го побара тоа?
|
[b]ЛАЖАЧИ !!!!!!!!!![/b]
