|
© 2001 Утрински Весник, сите права задржани
Кремљологија покрај Вардар
Ивица Боцевски
Кремљологијата во Македонија сў уште не е мртва. Во едно полу-реформирано општество, каде што политиката сў уште е клучна за другите сфери на животот, сў уште местото на фотографијата е клучно за да се разбере позицијата на индивидуата во структурата н
До пред десет-петнаесет години во западните општества постоеше наука која што се нарекуваше кремљологија. Имено, во едно такво затворено општество какво што беше советското (и југословенското не беше претерано подалеку) за аналитичарите беше невозможно да се следат промените во елитата доколку како единствен извор на информации се користеа официјалниот печат, официјалната телевизија и официјалната новинска агенција.
Во официјалните медиуми можеа да се добијат единствено строго дозираните информации за работните победи, за триумфот на социјализмот, за новите проекти и инвестиции, за среќните работници и селани, како и восхитувачки рецитали за епската мудрост на неприкосновениот лидер. Одвреме-навреме, преку државните медиуми, се упатуваа критики кон определени функционери во државата, партијата, стопанството или културата, но таквата критика значеше "свилен гајтан" за односниот функционер, односно кулминација на некоја внатрешна битка во елитата. Битката, нормално, завршуваше со елиминација на некоја од фракциите во редовите на монолитната елита.
Оневозможени непосредно да ја следат битката за моќ и превласт во тоталитарната елита, аналитичарите развија цела дисциплина на квалитативна и квантитативна анализа на содржината на информациите. Така, на пример, се анализираше колку пати се спомнува името на некој функционер во официјалниот печат, колку пати името на функционерот се споменува со името на лидерот, дали има пад во фреквенцијата на појавата на определен функционер во медиумите и слични параметри за посредна анализа на местото на функционерите во гравитационото поле на моќ во тоталитарното општество.
Најголема "посластица" за кремљолозите, сепак, биле официјалните фотографии на лидерот - на партиските конгреси, состаноци, митинзи, официјални средби со странски државници, посети на градови во земјата и во странство.
Кремљолозите поминувале цели часови во анализа на ваквите фотографии, поточно цели часови во анализа каде се појавуваат државните функционери на фотографијата со лидерот. Логиката била едноставна - оние поблиску до лидерот се неговите луѓе од доверба, негови пулени и љубимци, со неограничен пристап до лидерот (стожерна точка на моќта во тоталитарното општество).
За избраните функционери тоа значело дека нивната позиција е утврдена и зацврстена, додека пак, појавата на нови лица во непосредното опкружување на лидерот значело нивна промоција и канализирање низ лавиринтите на моќ на тоталитарното општество. За функционерите, пак, што го изгубиле местото "во првиот круг" околу лидерот и што на фотографиите се појавуваат на самите маргини се сметало дека паднале во немилост, ги изгубиле позициите, или дека едноставно се подготвуваат за заминување од активниот политички и општествен живот.
Во западните општества кремљологијата им служеше на науката, дипломатијата и на разузнавачките служби, за да успеат барем малку да ѕирнат во случувањата зад железната завеса, додека пак, во самото тоталитарно општество луѓето си беа развиле сопствена "лаичка" кремљологија за да се снајдат со своите раководители.
Од овие причини луѓето "од првиот круг" на фотографиите со лидерот својата моќ ја амплифицирале до невидени размери при сите нивни активности во тоталитарното општество (како јадната индивидуа при тотално отсуство макар и на минимална правна држава да се спротивстави на желбите, каприците и барањата на оние што имаат пристап до лидерот). Притоа, и самите функционери "од првиот круг" околу себе создавале мали гравитациони полиња на моќ, бидејќи, нормално, преку нив можеле да се добијат сите привилегии на моќта. Оттаму, доаѓа до создавање на фракции и кланови кои се борат за превласт зад невидливата завеса навлечена кон домашната и кон странската јавност.
Сличните процеси течат речиси кај сите партии-наследнички на поранешните комунистички партии - зад монолитноста се крие безмилосна фракциска борба, но овие процеси не завршуваат со раскол, бидејќи фракционерите се свесни дека нивното заминување од партијата автоматски ќе значи и нивно целосно демисионирање од политиката.
На овој начин, во тоталитарните општества бил создаден еден виртуелен канал за промоција на нови лица во политиката, бизнисот, културата, медиумите, па дури и спортот, каде што за напредување во кариерата клучна била позицијата на фотографијата, наместо личните способности, квалитети и работната етика на индивидуата.
Се разбира, талентот, посебно оној вонсерискиот, секогаш си го наоѓал својот пат до врвот, но, за жал, во оваа структура на моќ имало далеку повеќе изопачени мутанти, полтрони и сателити, отколку реален и докажан човечки потенцијал.
Со демократизацијата на тоталитарните општества целата оваа структура беше ставена на директната светлина на рефлекторите на јавноста и одеднаш сите се вчудовидивме за квалитетот на нашите политичари, бизнисмени, административци, новинари и културни работници. Наместо јавноста да се праша од каде овие луѓе на толку одговорни функции и која е генезата на оваа ситуација, ние плачеме по стариот и добар систем кога истите овие процеси се случувале без присуство на јавноста.
За жал, кремљологијата во Македонија сў уште не е мртва. Во едно полуреформирано општество, ]каде што политиката сў уште игра клучни процеси во движењата во другите сфери на животот, сў уште местото на фотографијата е клучно за да се разбере позицијата на индивидуата во структурата на моќта.
Единствена разлика е тоа што наместо една фотографија, сега имаме неколку фотографии кои ги анализираме, како оние на владејачките партии, така и оние на опозицијата. Мора да се признае дека кај нас сў уште не се изградени канали за промоција и напредување во кариерата каде што личните квалитети и заслуги автоматски ќе се преведат и во напредување во кариерата.
Многу често трудот, иницијативата, иновацијата и новите идеи запираат кај некоја дебела глава која точно знае каде да си го стави "суратот" на сликата со лидерот. За жал, јавноста во Македонија сў уште дејствува инстинктивно по тоталитарен терк, па најчесто луѓето го прифаќаат човекот "од првиот круг" на фотографијата како неспорен авторитет.
Битката за искоренување на "фотомоделите" тече мошне бавно - не е воопшто лесно да се промени менталитет кој системски бил граден со децении. Меѓутоа, натамошната демократизација, развојот на вистинските пазарни односи и европската интеграција се процеси кои бараат менаџирање од способни и едуцирани индивидуи, со висок личен интегритет, па од овие причини "фотомоделите" стануваат многу нервозни.
Успехот на бизнисменот се мери со успехот на неговата компанија, успехот на политичарот се мери со неговиот изборен резултат, успехот на спортистите со нивните победи, успехот на новинарите со влијанието на нивните текстови во јавноста, а успехот на културните работници со квалитетот на нивните дела. Кај ниту една од овие категории не е значајно местото на фотографијата, а се прашувам и како нашите фотомодели ќе успеат да го стават "местото на фотографијата" во сопственото резиме (ЦВ).
Тука неизбежно се поставува прашањето за улогата на врвните лидери во македонското општество. Мислам дека токму преку нивниот однос спрема фотомоделите може да се препознае и вистинскиот квалитет на лидерите во сите сфери од животот во Македонија.
Вистинските лидери своето непосредно опкружување го градат со способни и со интегритетни индивидуи. Единствено жалам што сў уште рецидивите од минатото и моќниците што сў уште се однесуваат по тоталитарнен терк се во мнозинство во Република Македонија, па затоа сў уште има место за фотомоделите "од првиот круг". Затоа следниот пат добро размислете каде да се најдете на фотографијата!
(Авторот е магистер по јавни и
меѓународни односи)
|
Кремљологија покрај Вардар - Ивица Боцевски
