|
ПОРТРЕТ
Д-р Димитар Димитров, Министер за култура
СКИЦА ЗА ЕДНА ОСТАВКА
По сето она што го предизвика во јавноста за време на неговиот досегашен министерски мандат, проф. д-р Димитар Димитров, заслужи неговиот портрет и порано да биде скициран. Но, од искрена желба да му се дозволи временски простор на човекот кој на позицијата министер за култура навистина наследи многу, особено финансиски, дубиози од неговиот претходник, но и солидна законска и јавна подготовка за позитивни промени во културата, досега тој портрет не беше направен. За жал, сега е време со портретот на министерот Димитров да се побара и негова - оставка.
Кога ќе направите една темелна анализа на професионалната и политичката кариера на проф. д-р Димитар Димитров (62), каква што неопходно налага еден ваков портрет, доаѓате до сознанија дека станува збор за личност со менливи политички ставови, со непостојани идеолошки позиции, за конвертит кој е селективен кон памтењето на сопственото минато, а несигурен во проектирањето на личната иднината.
Министерот Димитров во последните неколку месеци го привлече вниманието на македонската јавност пред се со своите контроверзни кадровски наименувања и политички одлуки.
Имено, повеќето од медиумски внимателно проследените случаи врзани со работата на овој министер имаат една заедничка карактеристика: во нивната позадина, на овој или на оној начин, секогаш се открива Бугарија.
И ?имитров самиот, иако политичар кој во гарнитурата на власт е на мошне чувствително место за македонското самочувствие, не почувствува никаква потреба тоа да го демантира.
ДИМИТРОВ И БУГАРОФИЛИЈАТА
Во повеќето квалификувани соговорници со коишто разговаравме - а коишто во Форум одбија да бидат идентификувани со име и презиме, бидејќи некои од нив или се плашат од вознемирувања од страна на власта, или се некогашни или сегашни пријатели со г-динот Димитров - можат да се лоцираат две линии по кои се развивало денеска нескриено манифестираното пробугарско чувство кај д-р Димитров.
Првата линија е семејна. Како што е познато, Димитров е роден во село Цакони, Воденско, во Егејска Македонија. Заради познатите историски причини, по геноцидот врз словенското население и агресивната пропагандно-заштитничка политика на Бугарија во тој дел од Македонија, меѓу голем дел од неселнието таму се појавило пробугарското чувство во врска со сопствената национална припадност. Во кажувањата за Димитров се оди до таму за да се сугерира дека и таткото на министерот Димитров активно учествувал во бугарската пропаганда меѓу македонското население. (Овој податок не успеавме веродостојно да го потврдиме. Во неколку наврати, пак - и писмено - побаравме разговор со г-динот Димнитров токму за да можеме со него да ги елаборираме темите за коишто мислевме дека се важни во оцртувањето на неговиот портрет. Се разбира, не се изненадивме што не добивме ниту елементарен одговор на нашите повици и преписки.)
Другата линија, која не ја исклучува првата, туку била пресудна за „похрабро“ отворање на Димитров кон бугарското самочувствие, е неговата средба со г-динот Александар Лепавцов на почетокот на деведесеттите. Лепавцов, кој штотуку се врати од долгогодишниот престој во Софија, со своето вклучување во првата македонска Експертска влада ќе биде главната полуга на будењето на бугарските чувства кај Димитров. Нашите соговорници потврдуваат дека самиот Димитров дотогаш имал сосема скромен инетерес за историјата на развојот на македонската национална самосвест. Впрочем, пробугарско влијание Лепавцов ќе изврши и кај Доста Димовска, Ѓорѓи Наумов, починатиот Мијалков, Боев, а подоцна и кај Никола Кљусев, како и кај еден круг на луѓе во тоа време собрани околу весникот на партијата ВМРО-ДПМНЕ, Глас: Ненад Новковски, Симеон Симев, Милош Линдро, Младен Србиновски, Владо Треневски (директорот на Охридско лето)... познати по својот идеолошки екстремизам, а кои се денес на клучни места во Владата и во неколку битни национални институции.
Првото отворено и јавно пројавување на сопственото бугарофилство Димитров ќе го направи во 1997 година во неделникот Дело, осврнувајќи се на еден текст на познатиот белградски историчар и византолог Иван Ѓуриќ, автор на книгата Самракот на Византија, под наслов Историски поглед на иднината на кризата во Југославија објавен во 1990 година. Во освртот на овој текст, а во врска со асимилаторските пропаганди во Македонија, Димитров пишува: „Зошто Србите и Грците имале потреба од насилство (во спроведување на асимилацијата - н.з.), а Бугарите немале таква потреба? Ако бугаризацијата ја правела релна културната сродност меѓу Бугарите и македонското население/македонските Словени тогаш каква смисла може да има синтагмата 'опасност од бугаризација', а исто така и самиот поим 'бугаризација'? Тоа е рамно на позлатување на златото." (стр. 50)
Димитров оди и понатаму и додава: „Општо прифатено е, има сила на конвенција, плодот на таа акултурација, да го носи името Бугари. Од таа конвенција отстапуваат само научници политичари товарени со грчка/српска нечиста совест.“ (50 стр.)
Кон будењето на бугарските чувства на Димитров треба да се придодадат настаните од Кичевскиот партиски конгрес (1995), кога пратијата, со партискиот документ што го напиша братот на сменетиот министер за здравство Богданов, расчисти со змејковистите (за кои се велеше дека се „македонската линија“ во пратијата). Заедно со последната книга на Димитров Името и умот и, особено, во таа книга со дотогаш необјавениот прилог Епистемолошки импликации на една историографска полемика, како и со последната книга на Младен Србиновски, се чини како да се формираше партиската идеолошка платформа од пробугарски позиции. Имено, во прилогот Епистемолошки... Димитров само навидум ги проблематизира различните стојалишта на научниците Блаже Ристоски и Димитар Митрев во однос на Крсте П. Мисирков. Тој, всушност, жестоко се нафрла и го денунцира „трнот“ во неговото и во окото на неговите истомисленици - Мисирков, како една од најголемите објективни пречки во спроведувањето на бугаризирањето на Македонија. Еве како: „Каква вистина може да претставува, при актуелната констелација, и каква смисла може денес да има идентификацијата со исходувањето на Мисирков, тоа враќање на стари фронтови, на стари анимозитети? Во каков дух надахнува, на каков пат упатува 'ноото течен'је', ако е тоа 'напраено специјално против бугарцките интереси во Македонија' (За македонцките работи, стр.98), за да го измени општоприфатеното мислење, дома и во светот, за бугарскиот карактер на Македонците?“ (Д.Д. Името и умот, стр.228). Или, уште: „Да, најголемо зло за Македонците беше - што беа Бугари, а што Европа, преку Грција и Србија, не им дозволи да продолжат да бидат. Да пркосат? Да се предадат? Од Груев до Мисирков, од Христо Узунов до Стојан Мишев, од Шарло и Ченто до Колишевски и Глигоров, крвари драма. Се черечи еден народ. Како да побегнеш од злото, кое го претставува твоето сопствено битие, ти самиот? Ние, македонската нација, сума и актуелен чин од таа драма, немаме причина да се срамиме од себе, од дванаесетвековната етнобиографија под 'номинална ознака' Бугари" (Д.Д. Името и умот, стр. 238).
Впрочем, двете книги на Димитров и Србиновски на последниот конгрес на ВМРО-ДПМНЕ во Струмица токму така беа промовирани и се продаваа - како испишана идеологија на партијата.
ДИМИТРОВ И ИДЕОЛОГИЈАТА
Интересни се и идеолошките превртувања кај проф. Димитров.
Во времето на едноумието, тој најнормално завршува студии и докторира. Потоа се вработува како гимназиски професор и како уредник во книгоиздателството Култура. Од 1967 година е професор на Универзитетот Кирил и Методиј (според белешката за авторот во книгата Името и умот).Целата оваа совршено нормална и „напредна“ кариера е направена во времето на „комунистичкиот мрак“, како што милува да каже Димитров. Во своите последни „белешки за авторот“ и биографии Димитров не ги наведува своите функции во комисиите на цк и на телата на бившиот ССРНМ (бил вкупно на 14 функции!), односно уредувањето на партиското идеолошко списание Преглед и повеќегодишното предавање на предметот Марксизам на повеќе факултети.
Иако партиски остварен во времето на комунизмот, со еминентни дела од областа на марксизмот и марксологијата, Димитров, сепак, не успева да го привлече вниманието со своите достигнувања во филозофијата. Тоа сосема јасно ќе биде оценето од професорите на Катедрата по филозофија кои никогаш нема да му дозволат висок статус на Факултетот, што кај Димитров ќе создаде професионални фрустрации и, веројатно, разни други комплекси. Впрочем, Димитров никогаш и не напиша ниту една сериозна книга од областа на филозофијата - па макар и од потесната специјалност, марксизмот. Во 1971 година со Димитров ќе се случи познатата афера во врска со неговиот забранет прилог за едно партиско советување на тема Уметноста и револуцијата. Иако во врска со тоа ќе има непријатни моменти, на Димитров не само што нема ништо да му недостасува, туку и благодарение на неколкумина сегашни политички противници, ќе остане на Факултетот. Доколку, пак, неговиот прилог Уметноста и револуцијата денеска би го објавил некој друг, нема сомневање дека министерот Димитров, да може, би бил тој што ќе го забрани - во него се афирмира афтохтоноста на уметничкото дело и потребата од дезидеологизација на културата. Тема којашто тој деновиве, со своите постапки едно-збори-друго-прави, со невиден интензитет и ја наметна на македонската култура.
ДИМИТРОВ И ПАРТИЈАТА
Според кажувањата на активни и поранешни членови на ВМРО-ДПМНЕ и симпазитери на партијата, Димитров станал член на партијата дури во 1997 година. Дотогаш неговите врски, секако не безначајни, се преку членството во експертската влада на Кљусев, односно повеќе преку дружбите со Лепавцов, Мијалков, Наумов. Врските со ДПМНЕ се и преку контактите со групата интелектуалци коишто кон средината на деведесеттите се обидоа да ја формираат Македонската национална алијанса - обидите пропаднаа токму заради пробугарските национални определби на Димитров. Блискоста со партијата е и преку формирањето и претседателствувањето со Советот на интелектуалците на ВМРО-ДПМНЕ пред неколку години. Инаку, влегувањето на Димитров во новата македонска политика е исто така интересно и, како и многу други нешта во кариерата на Димитров, случајно. Имено, кога се формираше експертската влада на Кљусев, главното кадровско јадро на нејзиното составување се соочило со проблемот како да ја натераат ВМРО-ДПМНЕ, тогашната мнозинска партија во Парламентот, да гласа за Владата? Рден од членовите на тоа јадро се сетил да го предложи Димитров за министер, како сопруг на Ратка Димитрова, тогашната координаторка на пратеничката група на ВМРО-ДПМНЕ. Димитров влегол во Владата, а г-ѓа Димитрова успеала во убедувањето на своите сопартијци да гласаат за Владата. Луѓе блиски до врвовите на пратијата тврдат дека Димитров не ужива некои особени симпатии кај лидерот Георгиевски, и тоа токму заради неговата политичка непостојаност и идеолошка конвертитност. Некои од нив исто така тврдат дека Љупчо не може да му ја заборави изјавата на Димитров дека „е време децата да си заминат од партијата и неа да ја водат сериозни луѓе“.
ДИМИТРОВ И АЛБАНОФОБИЈАТА
Како член на првата експертска влада, Димитров си поднесе оставка од местото Министер за образование само заради воведувањето на двојазичноста во педагошката евиденција на учениците. Тоа беше само манифестантен облик на негововата албанофобија. Тој повеќе пати јавно и остро ќе се произнесе против високото образование на „Македонците со албанско етничко потекло“. Во своите публикувани текстови тој често пати пишува(ше) дека Арбен Џафери и Бранко Црвенковски „макивејалистички соработуваат“ и се одговорни, во врска со гостиварските настани, „за новите ужаси на народот“.
Парадоксално, но албанофобијата е единствената константна кај Димитров. Сега тој е член во Владата на Георгиевски, Тупурковски (за кого исто така пишувал со негативни конотации во врска со името на државата) и - Џафери. Со министерот Димитров во Владата, „ужасите на народот“ од соработката со Џафери сега се подносливи.
ДИМИТРОВ, МИНИСТЕР ЗА КУЛТУРА
Уште од почетокот на својата работа како министер за култура, Димитров започна со погрешни чекори. Не можејќи да им се спротивстави на партиските кадровски кујни, тој во Министерството и во позначајните културни институции и манифестации инсталираше необразовани, нестручни и некопметентни луѓе. Дека се такви, се виде набрзо кога целата работа на Министерството, наместо стручните тела, започнаа да ја заршуваат и извршуваат комисиите формирани од министерот. Кога на првата и единствена прес-конференција му беше предочено за неговото некомпетентно опкружување, тој вети дека, ако заради тоа не даде резултати, ќе си поднесе оставка. Советот за култура, кој требаше да ја донесе националната програма за култура, се распадна, а и додека постоеше не парафираше и не одобри ниту еден проект на Министерството, иако тоа му е законска обврска. Од тоа би можело да произлезе, предупредуваат некои правници, дека сите досегашни одлуки и решенија од работата на ова Министерство се незаконски. Комисиите се посебна приказна за која е доста пишувано. Членовите на комисиите не само што си делеа проекти еден друг, туку и дозволија дополнителни интервенции во нивната работа. Имено, сега веќе се знае дека по завршената работа на Комисијата за издавачка дејност следувала лична интервенција на министерот Димитров со која од усвоениот список за објавување се избришани имињата на Конески, Таневски, Петре М. Андреевски, Чашуле, Анте Поповски, Ефтим Клетников, Драги Михајловски, Венко Андоновски, Иван Џепароски и други. Некогашниот член на комунистичките идеолошки комисии Димитров знае дека тоа, во времето на „комунистичкиот мрак“, се нарекуваше ждановизам.
Ждановистички е и исфрлањето на луѓето од работа, како што му се случи на г-динот Милован Стефановски, претседателот на ДПМ, асоцијација од која Димитров бараше да биде исфрлен зборот Македонија и асоцијација која најверојатно ќе згасне зашто Димитров годинава не и одобри средства за работа.
Многу блиску до ждановизмот е и кревањето прав околу покровителството на културните манифестации со која требаше да го покрие сето (не)работење на министерот. Правот треба да го покрие и договорот со соседна Бугарија за слободно продавање на книги и публикации кај нас. Тој договор, инаку, и не е проблем, но само ако не значи нагласено отворање на ова поле само кон една земја. Затоа што ако до скоро имавме србизација на македонскиот духовен простор, на што Димитров фрла дрва и камења, со негова помош и со помош на неговиот кадар отсега можеме со сигурност да очекуваме забрзана бугаризација на македонскиот културен простор.
Додуша, со оглед на превртливоста во карактерот и ставовите на детето-бегалец Димитров, целата работа и не мора долго да трае. На крајот мора, уште еднаш да потсетиме на тоа дека и покрај нашите обиди сите овие факти да ги провериме и со самиот Димитров - обидите не ни успеаја. Склони сме да заклучиме дека дури и тоа е дел од психолошкиот профил на Димитров. Имено, за него и за неговите истомисленици поприфатливо е да ја преземаат улогата на „жртви“ на системот, да пишуваат книги и да ламентираат над својата судбина, и никогаш да не се соочуваат со фактите и со мислењата на другите. Сепак, ни Димитров нема вечно да биде министер. А ќе треба да продолжи да живее во Македонија, меѓу Македонци.
Зоран БОЈАРОВСКИ
--------------------------------------------------------------------------------
ПОВОД
Може ли Димитар Димитров да ја уништи македонската култура?
ШУПЕЛКОВИЗАЦИЈА
Во оваа демократска земја на ни еден министер (вклучувајќи го и оној за култура) , барем формално, не му е забрането да биде бугарофил. Како што не му е забрането да биде ни албанофоб, ни србофил, ни гркоман, ни македонофоб... Министрите, посредно, се бираат на избори, па и нивните филства, фобства и манства веројатно ќе влијаат врз определувањето на бирачите.
Она што на еден министер за култура - Димитар Димитров - јавноста во Македонија му го „забранува“ е, поради своето бугарофилско чувство, да го „меле“ 'рбетот на македонската култура и држава, со тоа што на чело на нејзините институции или манифестации ќе донесе необразувани, искомплексирани и некомпетентни луѓе, чиишто единствени квалификации се - дека се бугарофили.
Така, на пример, единствената „културна“ квалификација на веќе извиканиот нов директор на манифестацијата Охридско лето (забравам му го името) е тоа што знае да свири на шупелка и што, како мал, играл џамлии околу гробот на Прличев. Инаку, овој интересен аутсајдер е недипломиран студент на Електро-техничкиот факултет во Софија - апсолвент, како што милува да каже, небаре се работи за академска титула рамна на доктор или магистер. Со години учел и на Скопскиот универзитет, ама од „идеолошки причини“ не му давале да дипломира. („Мрзив га учитељи!“, што би рекле кумановци за своите деца-повторувачи.) Неколку пати, врз идеолошка основа, бил и тепан. Што од ќотекот, што од бегање од часови, односниот електротехничар дошол на идеја Охридското лето да го „деполитизира“, со тоа што самиот - како Охридското лето да се одржува зад ќенефот во неговиот двор - ќе го смени претседателот на државата од функцијата покровител на Фестивалот. Неговиот работодавач, Министерот за култура Димитров, правејќи се недоветен, си молчи. Се дружи со Саво Климовски и не му пречи што претседателот на Собранието, како покровител на Долненските средби и на Галичката свадба, му ја „политизира“ културата. Ама, со „Сава (у космосу)“ седат во иста Влада...
Кога на Димитров ќе му спомнете ваква аргументација за неговата бугароманска кадровска политика и за грубото политизирање на културата во Македонија, Министерот возвраќа (во интервју за Нова Македонија) дека тој културата не ја политизира, туку дека ја „демократизира“ (немој, бе?!), а дека, впрочем, и онака најголемиот дел од македонското новинарство е дел од „титоизмот“, „великосрпската идеологија“ и „комунизмот“.
Министерот навистина е доследен: бидејќи најголемиот број наши новинари се Македонци, тие и навистина, за Димитров, се производ на титоизмот, великосрпската идеологија и комунизмот. Во главата на довчерашниот професор по марксизам македонската нација секако е резултат на кујните во комунистичкиот Белград и Тито.
И, сега, што да правиме? Да го полиеме Министерот со бензин и да го запалиме, како што неодамна се обидел еден очајник тоа да го стори со новоназначениот директор на НУБ, бугароманот Младен Србиновски?
Нема потреба. Напротив, треба Димитров да се пушти да помине како што помина неговиот претходник Ннковски: ни штетите од неговиот повеќегодишен министерски мандат не ја уништија македонската култура, па тоа нема да го сторат ни средовечните фрустрации на министерот Димитров.
Премиерот Георгиевски сето ова го гледа и го слуша и не реагира. Не реагираше ни Бранко Црвенковски, па целата културна јавност, тогаш, гласаше за Георгиевски.
Ете, сега, Љупчо - и самиот со извесни, додуша апсолвирани, дилемички околу сопствената национална припадност - мисли дека македонската јавност е шупелка на којашто може да свири кој како ќе стигне.
Ваквата шупелковизација, сепак, не проаѓа дури ни во ВМРО-ДПМНЕ.
Сашо ОРДАНОСКИ
|
Д-р Димитар Димитров, Министер за култура
