Презентацијата на нови докази за Букурешкиот договор предизвика жестоки реакции кај соседите

Д-р Стојчев со оригинални документи, ја поби тезата за "бугарските ослободители"
Гордана Дувњак



Од Меѓународната конференција во Софија

Обично се вели дека историјата ја пишуваат победниците. На малите народи и држави, каква што е Македонија, не им преостанува ништо друго освен во докажувањето на вистината и зачувувањето на својот национален и државен идентитет да се служат со историски факти и силни аргументи. Ова на најдобар начин неодамна го покажа д-р Ванче Стојчев од Воената академија "Генерал Михајло Апостоловски", кој со своето излагање на Меѓународната конференција на тема: "Воената политика во Европа (1870-1914 ), што од 4 до 7 март оваа година се одржа во Софија, а посебно со презентирањето на оригинални документи од Букурешкиот договор, силно ги возбуди стручните кругови од соседите. Жестоката реакција на неговите бугарски колеги се должела на побивањето на нивните тези дека Бугарија никогаш не била окупатор во Македонија, туку "таа ги ослободувала етничките Бугари и го спасувала македонското население". Еден од бугарските историчари настапил со дискусија дека во бугарската војска во тоа време имало команданти и генерали кои биле од Охрид, како на пример Златев, Бојаџиев, Протогеров, и дека тие ослободувале сопствени територии и не биле окупатори. Жолчната полемика што се развила меѓу македонскиот воен историчар и бугарските полковници, која молкум но будно била следена и од грчкиот историчар, во еден момент ја прекинал американскиот генерал Џон Браун, кој нагласил дека професор Стојчев понудил нова и оригинална документација и дека од "историографијата не треба да се прави политизација". На ова се надоврзал и началникот на Воено-историскиот институт на Романија, генерал Јонеску, кој нагласил дека имал можност да ги погледне документите во архивите и порачал дека "не треба никој да се тревожи доколку има и поинакви погледи на овој настан".

"Јас за овој симпозиум ја пријавив темата "Одбранбената политика на Балканот и поделбата на Македонија во 1913 година". Со оглед на сознанијата за воената историја на Бугарија и на Грција, како и на другите соседни земји и нивните погледи на балканските војни, бев свесен дека тие се спротивни од сознанијата што ги има македонската иконографија и оти ќе дојде до бурни реакции од соседните историчари, посебно од страна на бугарските воени историчари", нагласува д-р Стојчев, кој до осамостојувањето на Македонија повеќе години работел во Воено-историскиот институт во Белград, што му помогнало да дојде во допир со потребната документација. Тој додава: "Бугарија мисли дека Букурешкиот мировен договор е направен на штета на бугарската држава, бидејќи таа смета дека нејзината територија се простира во рамките на границите на Санстефанска Бугарија. Грците, исто така, сметаат дека изгубиле со балканските војни, поради тоа што, наводно, нивните граници природно завршуваат на Шар Планина. Србија мисли дека ги загубила Душановите територии, од аспект на големосрпската програма".

Оттаму, како што заклучува д-р Стојчев, иако сите други држави добиле туѓи територии, односно македонски, не се задоволни од Букурешкиот договор. Од тие причини, како што наведува тој, присуството на еден ваков научен собир, на кој за прв пат присуствувал и македонски претставник, барало соодветни подготовки. "Располагав со оригинални документи на Букурешкиот мировен договор, кои беа пишувани на француски јазик, бидејќи бил службен јазик, како и со документи на романски јазик, затоа што Романија во тоа време била домаќин. Поседувам и одреден број документи од турските архиви, кои се однесуваат на прелиминарните преговори меѓу командантите на војските, бидејќи границата се воспоставувала во согласност со достигнувањето на воените сили", вели Стојчев. Бранејќи го своето стручно стојалиште, македонскиот претставник им објаснил на присутните на симпозиумот дека не може да биде ослободување ако се работи за територија која била во Османлиската Империја и која се сметала како наследство за оние држави што во таа борба ќе завладеат со поголем простор.

Професорот по воена историја подвлекува дека македонската историографија во моментов се соочува со проблемот на демократизацијата на историјата, бидејќи настојувањето на западните земји е на патот кон иднината да се оди без хипотеки од минатото. Тој признава дека изучувањето на македонската историографија с? до осамостојувањето било во подредена положба, бидејќи врз овој факт влијаеле два фактора: силно влијание на Комунистичката партија, како и на југословенството. Од тие причини, македонското национално прашање ниту било доволно изучено, ниту, пак, доволно била изградена македонската национална свест. Во тој правец, како што завршува на крајот д-р Стојчев, може многу да направи Владата преку Министерството за образование.