|
МАКЕДОНИЈА МЕЃУ БЕРЛИНСКИОТ КОНГРЕС И БУКУРЕШКИОТ ДОГОВОР (14)
Македонија: "Слобода или смрт"
Берлинскиот конгрес во 1878 ги закопа очекувањата на Македонија за автономија - Македонија повторно и беше вратена на Отоманската империја. Конгресот ја отвори пандорината кутија на злото на Балканот, а судбината на Македонија беше најдобра илустраци
Солун бил единствениот град во империјата каде што Евреите применувале насилство против христијанското население како средство за зајакнување на сопствената политичка и економска моќ. На другите места, особено во Измир и Истанбул, ситуацијата била обратна. Особено по прифаќањето на "современиот антисемитизам" од западна Европа, Грците и Ерменците организирале погроми (што биле мала работа во споредба со оние во Руската империја) за да ги предупредат Евреите да не ги загрозуваат нивните економски интереси.
Низ поголемиот дел од својата историја солунските Евреи биле далеку од тензиите што владееле во другите милети. Оваа изолација особено се одразувала на нивниот јазик ладино, кој се базирал на шпанскиот јазик од Кастилја; никој не го говорел овој јазик освен мал број грчки драгомани.
Милетите во Солун живееле речиси тотално изолирани животи. Секој милет си имал своја противпожарна служба, своја урбано хигиенска програма (или воопшто ја немало), сопствени пазари и правно-судни структури. Нив ги врзувала само една активност - секоја вечер во заливот ечел весел џагор кога младите од сите заедници се шетале угоре-удолу по кејот гледајќи го егејското сонце како заоѓа зад планината Олимп.
Кон крајот на векот, градот почнал да се адаптира, единствено во Отоманската империја и меѓу другите балкански држави, на притисокот на инвазивниот империјализам. Редовниот прилив на западњаци и нивните дејности во Солун со себе донеле материјални предности, но како што Леон Скаки се присеќава, жителите на Солун биле амбивалентни кон оваа инвазија:
"Се ближеше крајот на векот. Западот кришум се прикрадуваше, обидувајќи се да се доближи до Истокот и неговите чуда. Шепотот на Истокот беше речиси нечуен.
Тој пред нашите заслепени очи мавташе со магијата на неговата наука и чудата на неговите инвенции. Фрливме само мал поглед на неговиот сјај и плашливо ја слушавме песната на сирената. Како селани на гозба, се чувствувавме покорно и непријатно со нашето однесување. Но ни од далеку не го насетивме студот на неговиот сјај и цената на неговиот шарм. Со непријатност ги стегавме околу рамениците наборите од нашите домашноткаени наметки, уживавме во нивната мекост и топлина".
На другите места во Империјата, индустријализацијата ја поттикнувала појавата на национализмот. Урбаниот развој во Солун бил исклучок од правилото. Милетскиот систем овде не покажувал знаци на пропаѓање, туку мутирал. За Евреите од Македонија, секако, национализмот бил анатема - тие немале никакви изгледи да формираат своја сопствена држава, а подоцна често изразувале непријателско расположение кон ционистите коишто периодично се појавувале да ја шират догмата на еврејската држава. Турскиот национализам едвај се развил над точката на идеолошки концепт во својот европски егзил. Грците од Солун биле во близок допир со трговците, свештените лица, интелектуалците и владините агенти од Грчкото царство, но не изразувале желба да ја жртвуваат економската динамика што ја нудела Солун во замена за иднина во слабо царство.
Бугарите, најмалата заедница во Солун, биле главно исклучени од развојот. Живеејќи во пренаселениот северозападен крај на градот, повеќето од нив биле прводојденци од македонската внатрешност. Условите во руралните средини од коишто избегале биле во голем контраст со динамиката во градот. Со растежот на Солун, селаните надвор од градот воделе с&ицирц; поочајна борба со тешкиот живот. Кон крајот на 1890-тите години, Македонија ја погодиле неколку лоши жетви, и тоа во времето кога на глобалниот пазар владеела голема презаситенот од житни култури. Во 1881 година, претставниците од петтте големи сили имале јака контрола над оданочувањето на турските домашни производи, а тоа се вршело преку институцијата позната како Администрација за јавни долгови. Собирањето на приходите од тутунската индустрија, на пример, била во рацете на едно француско претпријатие, што било познато како Режи.
Претпријатието, што вработувало италијански поданици, функционирало како даночен стопанственик на големо, и било многу поефикасно и безмислосно од своите второкласни претходници. Приходот го дистрибуирало во полза на западните кредитори на Империјата, своите акционери, Отоманската империја и на крајот, производителите. Добата на империјализмот го претворил Солун во голем град, но ја осуетил иднината на трите македонски вилаети.
За разлика од своите сограѓани, бугарските солунчани постојано биле свесни за немаштијата во внатрешноста на земјата што била населена главно од Словени. Со релативно мали можности за вработување, овие урбани Бугари се свртиле кон образованието. Од вкупно 6.000 Бугари што живееле во градот во првата деценија од 20-тиот век речиси една третина биле вклучени во образованието како учители или ученици.
Нивните идеи не се фокусирале на заработувањето пари, туку на политиката и правото. Една случајна средба меѓу тројца млади Словени го одбележала почетокот на една грозоморна историја на крвопролевање во Македонија што кулминирала со безмилосните војни во кои биле вклучени речиси сите народи на јужниот Балкан; со замена на сефардската доминација со грчката; со пад на Отоманската империја.
Вечерта на 1 ноември 1893 година студентот Дамјан (Даме) Груев се шетал со еден пријател по кејот во Солун кога сретнале еден свој познаник, млад учител по име Иван Хаџиниколов.Тројцата долго време дебатирале околу судбината на Македонија и за потребата да ја ослободат провинцијата од отоманската власт. Вечерта завршила така што формирале револуционерен комитет. Сметале дека тие тројца се многу мала база за една таква задача, па неколку дена подоцна прибрале уште тројца пријатели во Македонскиот централен револуционерен комитет.
Првите неколку месеци, ова било политбиро без партија. Неговите членови дизајнирале печат на кој имало прикажано вкрстени пиштол и кама, под нив имало бомба. Околу трите симболи биле испишани зборовите "Слобода или смрт". Во моментот кога сите шестнаесет членови го одржале основачкиот конгрес, една година подоцна, во август 1894 година во градот Ресна, уште не знаеле да пукаат, да бодат со кама или да ракуваат со бомба. Ова набрзо се изменило.
(продолжува)
|
МАКЕДОНИЈА МЕЃУ БЕРЛИНСКИОТ КОНГРЕС И БУКУРЕШКИОТ
