Aleksandar DONSKI: Istorijata ne e samo minato MAKEDONSKITE KORENI NA BUGARSKATA KULTURA http://www.makedonskosonce.com/sonce183/tekst7d.htm Vo nekoi istoriski stranski dokumenti bugarskata kultura decidno e povrzana so Makedonija Spored brojni stranski svedo{tva, golem broj na etni~ki Bugari voop{to ne bile svesni za svoeto etni~ko poteklo i se deklarirale kako Srbi i Grci! Pove}emina zastapnici na velikobugarskite hipotezi za navodniot bugarski etni~ki koren na makedonskata nacija, se povikuvaat na navodnite argumenti, spored koi, Makedoncite niz vekovite navodno bile amorfna i flotantna masa, dodeka Bugarite otsekoga{ si bile so svoja stara kultura, civilizacija, jazik i - {to e najva`no - so bugarska narodnosna svest. Taka za Bugarite se sozdade edna fama deka tie navodno otsekoga{ pretstavuvale narodnosno svesen i dreven narod, so svoja kultura, kon koja, nam Makedoncite treba da ni bide ~est {to sme pripa|ale ili {to s# u{te pripa|ame. So celata po~it kon Bugarite, vo prodol`enie }e go obrabotime i ova podmetnuvawe od strana na velikobugarskite propagandisti. Kako prvo, da ka`eme deka vakvata la`na slika za Bugarite niz vekovite sekako deka e rezultat na krajno ednostranata propaganda {to ottamu ni be{e plasirana. Vo ovaa propaganda, isklu~itelno selektivno bea odbirani retkite dokumenti, vo koi, vo srednovekovieto se spomenuvaat Bugarite i nivnata kultura. Vakvite dokumenti bea glorificirani do krajni granici, pa kaj neupatenite se sozdade fatamorganata deka Bugarite otsekoga{ bile svesni deka se Bugari i deka tie otsekoga{ imale svoja razviena kultura. BUGARITE - NESVESNI ZA SVOJATA NARODNOST Me|utoa, podatocite {to }e sledat vo prodol`enie veruvam deka }e deluvaat kako studen tu{ kaj neupatenite zastapnici na velikobugarskite hipotezi, koi ednostrano i bezrezervno gi primaat bugarskite propagandni artikulacii kako edinstveno objektivni. Pove}e stranski istoriski dokumenti mnogu jasno doka`uvaat deka najgolem del od Bugarite (kako vpro~em i nekoi drugi balkanski narodi), duri i vo samiot po~etok na 19. vek, voop{to ne znaele {to se po narodnost, a za nekakva bugarska razviena kultura i da ne zboruvame. Kako dokaz za gorenavedenite tvrdewa }e se poslu`ime so bugarski knigi, no i so op{topoznati podatoci. Taka, na primer, vo 1987 godina (zna~i vo vremeto na todor`ivkovisti~koto ednoumie) vo Sofija e objaven sedmiot tom od patepisite {to stranskite patepisci gi pi{uvale za vreme na nivnata poseta vo Bugarija. Konkretno ovoj tom nosi naslov Angliskite patepisci za Bugarija, i istiot e posveten na izve{taite dadeni od strana na angliskite patepisci (vkupno 31 na broj), koi, po~nuvaj}i od 16., pa s# do po~etokot na 19. vek, prestojuvale vo Bugarija. Preveduva~ot na ovaa kniga i nejzin prireduva~, bugarskiot istori~ar Marija Todorova i samata tvrdi deka vo stoticite stranici {to gi ostavile ovie publicisti za Bugarija, terminite Bugarija i Bugari mo{ne malku ili voop{to ne se spomnuvaat. Naprotiv, vo nekolku patepisi, avtorite, kako rezultat na svoite razgovori so mesnite etni~ki Bugari, sosema jasno zapi{ale deka vo Bugarija `iveat Srbi, pa duri i Grci! [to se odnesuva do nekakva razviena bugarska kultura od ovoj period, patepiscite takva re~isi i ne spomenuvaat, ili ako spomenuvaat, toga{ ne mnogu pofalno (pa duri i navredlivo) se izrazuvaat za nea. Inaku, ovie patepisci teritorijata na Bugarija sosema jasno ja locirale vo oblasite pome|u Stara Planina, Dunav, Timok i Crno More (zna~i nikade ne stanuva zbor za Makedonija kako za nekakva bugarska zemja). Niz brojni istoriski dokumenti od Sredniot vek (no i podocna) za Bugarite se sre}avaat najmalku 15 razli~ni etni~ki determinirawa. Od ova nedvosmisleno mo`e da se zaklu~i deka, vo kolku Bugarite otsekoga{ bile svesni za svoeto bugarsko etni~ko poteklo (kako {to se na primer Angli~anite i drugi), ne bi postoel volkav broj na stranski dokumenti i svedo{tva od toa vreme, vo koi Bugarite bile tretirani, ne samo kako Srbi i kako Grci, tuku i kako: Vlasi, Iliri, Goti, Huni, Mizi, Panonci, Mirmidonci, Tribali, Turci, Gagauzi, Skiti, Bur`ari, pa duri i kako Hrvati! Posebno zna~ajni se svedo{tvata za dobrovolnoto inakvo sebedeklarirawe na Bugarite, i toa duri vo 19. vek! Vo kontekst na ova da gi spomeneme i razli~nite determinirawa na teritorijata na Bugarija na starite geografski karti (od koi nekoi se i od 19. vek), vo koi teritorijata na dene{na Bugarija bila ozna~ena kako: Trakija, Romanija i sl. SOFIJA - OZNA^EN KAKO MAKEDONSKI GRAD! Sega da ka`eme ne{to i za toga{nite stranski svedo{tva vo vrska so bugarskata kultura. Bugarite, kako i site porobeni narodi pod Turcija, sozdavale svoja kultura, onolku kolku {to mo`ele vo tie te{ki vremiwa. Ostaveni se zna~ajni dela vo umetnosta (arhitekturata, slikarstvoto, narodnoto tvore{tvo...). Sepak, seto toa kako da ne bilo sosema dovolno za prefinetiot vkus na stranskite patepisci, koi ne mnogu pofalno se izrazuvale za op{toto i poedine~no kulturno nivo na Bugarite. Nekoi duri i navredlivo ja omalova`uvale bugarskata kultura i vakvite svedo{tva ve}e se objaveni vo samata Bugarija i toa vo prethodno navedenata kniga, priredena od strana na bugarskata publicistka Marija Todorova. Re~isi site patepisci koga zboruvaat za bugarskata kultura, nejzinite koreni gi lociraat vo antikata (zna~i vo periodot pred doa|aweto na Bugarite od Azija) i pritoa zna~ajno mesto mu e otstapeno na mitskiot trakiski kral Orfej. Ona {to za nas e va`no e faktot deka dobar del od bugarskata kultura se povrzuval i so Makedonija i toa konkretno so zlatniot period na anti~ko-makedonskata dr`ava. Ova e sosema sprotivno od tvrdewata na dene{nite bugarski propagandisti, koi zboruvaat za nekakva bugarska kultura vo Makedonija. Taka na primer, eden od patepiscite, koi po~etocite na bugarskata kultura ja vrzuvaat direktno za Makedonija e angliskiot patepisec Xon Barbari. Toj vo 1665 godina, go posetil gradot Plovdiv (toga{en Filipolis), za koj grad zapi{al: Gradot, {to porano se vikal Peneropolis, sega se vika Filipolis, spored imeto na Filip Makedonski, koj go osnoval ovoj grad. Ovoj grad se protega blizu do edna golema ramnina i se mie od poznatata reka Hebros, koja sega se narekuva Marica. Interesno e da se spomne deka od vremeto na Tretata krstonosna vojna (kraj na 12. vek), na krstonoscite gradot Plovdiv im bil prika`an kako grad vo - Makedonija! Vo Istorijata na krstonoscite, vo vrska so severoisto~nata granica na Makedonija, pi{uva: Filipol (Plovdiv, z.m.) e bogat i poznat grad, koj e raspolo`en na samiot po~etok od Makedonija. No toa ne e se vo vrska so determiniraweto na bugarskite gradovi kako makedonski. Patepisecot Henri Blaunt vo 1634 godina ja posetil Sofija. Kako rezultat na soznanijata do koi do{ol tamu, ovoj patepisec zapi{al ne{to, {to za dene{nite velikobugarski propagandisti }e deluva {okantno: Sofija, spored ovde{noto administrativna podelba, e glaven grad na Bugarija, no geografski ovoj grad se nao|a vo Makedonija, blizu do granicata so Tesalija. Vo prodol`enie Blaunt dava opis na ubavinite na ovoj grad - sakralni i duhovni objekti, ubeden deka tie se delo na Makedonci ({tom gradot Sofija se nao|al vo Makedonija). I za Rilskiot manastir, postojat svedo{tva deka se nao|al vo Makedonija! Samite monasi od ovoj manastir, vo 17. vek tvrdele deka Rilskiot manastir e del od Makedonija. Vo 1627 godina, monasite od ovoj manastir napi{ale pismo do ruskiot car, vo koe, pome|u drugoto se veli: Pismoto e napi{ano vo Makedonija vo bratstvoto na prepodobniot otec Jovan Rilski. BUGARITE NE GO RAZBIRALE JAZIKOT [TO GO PRIMILE OD MAKEDONCITE Vo pove}e geografski karti od samiot po~etok na 19. vek i gradot ]ustendil (so okolinata), kako i \ue{evo, se smesteni vo granicite na Makedonija. Takov e slu~ajot na geografskite karti na Balkanot objaveni vo Viena (1812 i 1822 godina), potoa na geografskata karta na Balkanot, objavena vo Pariz (1814 godina), na geografskata karta objavena vo Belgrad (1853 godina),na geografskata karta objavena vo Italija (1855 godina) i drugi. [to se odnesuva do tvrdeweto za navodnata vekovna starobugarska kni`evnost, na koja navodno pripa|a i makedonskata, brojni podatoci od toa vreme zboruvaat deka duri i vo po~etokot na 19. vek, najgolemiot del od Bugarite, ne samo {to bile nepismeni lu|e, tuku tie nemale nitu svoj kni`even bugarski jazik (koj jazik, kako {to e poznato, e sozdaden duri vo sredinata na 19. vek). Taka na primer, Robert Vol{, vo patepisot od negovata poseta na Bugarija vo 1827 godina, mo{ne slikovito ja opi{al ovaa sostojba: Tamu kade{to ne se koristi gr~kiot jazik vo bogoslu`bite se koristi drevniot pismen jazik, no bidej}i Bugarite ne go razbiraat nitu edniot, nitu drugiot, toa zna~i deka tie prakti~no bogoslu`bata ja slu{aat na, za niv, nepoznati jazici. Vo onie malku u~ili{ta {to gi ima po gradovite site u~ebnici se napi{ani na gr~ki, iako toj jazik narodot ne go poznava. Kako rezultat na seto ova najgolemiot del od lu|eto se nepismeni. Jazikot so koj se koristat e samo usmen i ovoj jazik nikoga{ ne bil literaturen. Duri neodamna bile otpe~ateni nekolku kni{ki na ovoj jazik, no jas ne uspeav da vidam nitu edna od niv... Vo mnogu mesta nema nitu u~ili{te, nitu crkva, nitu pak knigi... Niz site sela niz koi pominav ne sretnav nitu eden ~ovek koj znae{e da ~ita i da pi{uva. Vo ova svedo{tvo e mnogu zna~ajno tvrdeweto deka Bugarite voop{to ne go razbirale nitu t. n. crkovnoslovenski jazik ({to svoevremeno Turko-Bugarite go primile od Makedoncite), pa nejasno e zo{to nekoi denes i ponatamu, tvrdoglavo i von sekakva logika, tvrdat deka ovoj jazik navodno bil starobugarski. Vpro~em, za nepostoeweto na kakva i da e bugarska litaratura duri i vo prvite decenii od 19. vek, svedo~ele i brojni nacionalno osoznaeni bugarski prerodbenici od ~etiriesettite do sedumdesettite godini na 19. vek. Ovie bugarski dejci `estoko go kritikuvale niskoto nivo na pismenost kaj Bugarite, kako i nepostoeweto na kni`even bugarski jazik. Najgolem dokaz za ova se bugarskite prerodbeni~ki tekstovi, napi{ani na srbiziran bugarski jazik, vo koi avtorite nedvosmisleno se `alat deka Bugarite nemaat svoj kni`even jazik i baraat vedna{ da bide sozdaden vakov jazik. Ponatamu, vo na{ata javnost e malku poznato deka pred da bide sozdaden bugarskiot literaturen jazik (sredina na 19. vek), toga{nite retki bugarski panslavisti otprvin pi{uvale na jazik, koj pretstavuval me{avina pome|u ruskiot i srpskiot jazik i ovoj niven jazik bil te{ko razbirliv za retkite Bugari, koi umeele da ~itaat vo toa vreme. Podocna, po vostanieto vo Srbija, vo po~etokot na 19. vek, bugarskite prerodbenici po~nale da gi pi{uvaat svoite dela na - srpski! Na srpski pi{uval i golemiot bugarski prerodbenik Quben Karavelov. Vo ~etiriesettite, pedesettite, {eesettite, pa duri i vo sedumdesettite godini na 19. vek, Bugarite po~nuvaat da pi{uvaat na eden srbiziran bugarski jazik, koj dene{nite Bugari isto taka te{ko go razbiraat. Poradi ova tekstovite na toga{nite bugarski prerodbenici denes vo Bugarija se preveduvaat na sovremeniot bugarski literaturen jazik. Inaku, vistinata za pojavata na bugarskiot kni`even jazik vo 19. vek, e sosema poznata i vo svetot. Kako dokaz, }e go spomnam citatot od golemata multimedijalna kompjuterska CD Grolier enciklopedija (USA, 1995 g.), kade za bugarskata literatura go pi{uva slednoto: Bugarskata literatura se pojavuva duri vo 19. vek kako izraz na patriotskite artikulacii protiv turskoto ropstvo.