|
Jovan Pavlovski:Prvata podelba na Makedonija - 22/6/168 BC (Pred Hrista)
Utrinski Vesnik 30.5.2000 broj 283
Za chitanje upotrebuvajte kirilichna kodna stranica 1251
Jovan Pavlovski: Prvata Podelba Na Makedonija
Вторник, 30.05.2000 Архивски Број 283.
Мислења
Време минато, време сегашно
ПРВАТА ПОДЕЛБА НА МАКЕДОНИЈА
Јован
Павловски
Смртта на Александар Македонски го најави и крајот на македонската империја. Царството, кое го опфаќало Балканот, егејските острови, Египет, Мала Азија, нејзините јужни региони, како и дел од Средна Азија, па се протегало до реката Инд, практично, преминало во рацете на царевите генерали: наследници на македонскиот престол станале незрелиот полубрат на Александар, Филип Трети Аригеј и детето што требало да го роди Роксана, жената на Александар, Александар Четврти. За нивни регенти биле назначени војсководителите Крател и Пердика, блиски пријатели и соборци на големиот император. Управувањето со македонското царство им било доверено на неговите блиски луѓе: Антипатар управувал со Пелопонез, Атика и Епир; со Тракија и североазападниот дел на Мала Азија почнал да управува Лизимах; Антигон Први Едноокиот станал сатрап на Голема Фригија, Ликија и Памфилија; Птоломеј Лаг го добил на управување Египет; додека, пак, во Азија се зацврстил Селевк; Евмен ја добил Кападакија, а Касандар, синот на Антипатар, кој бил оженет со Тесалоника, сестрата на младиот император, станал цар на Елада и на Македонија. Ваквата поделба на зони на влијанија на најблиските соработници и на најистакнатите војсководители на Александар, имала катастрофални последици за опстанокот на царството како целина: амбициите на довчерашнитеm пријатели и соборци завршиле со нивни меѓусебни пресметки, кои како краен резултат воделе кон создавање нови држави и нови царства. Антигон Едноокиот ја основал династијата на
Антигонидите, Птоломеј Лаг династијата на Птоломејците, а Селевк династијата на
Селевитското Царство.
Во меѓувреме, додека траела агонијата на царството на Александар Македонски, новата светска сила, Рим, со повеќе се свртувала кон Балканот и Исток, воопшто. Во трите македонско-римски војни (Првата 215-205; Втората 200-197 и Третата 171-168 година, сите три пред Христа), постојано е кршена моќта на Македонија. Битката кај Пидна на 22 јуни 168 година п.н.е., во која последниот македонски цар, Персеј, бил тешко поразен, значеше и крај на македонското царство и на македонската држава. Една година подоцна римскиот конзул Павле
Емилиј, на Собранието во Амфиопол ја прочитал одлуката според која ‘Македонците ќе бидат и понатаму слободни, ќе имаат исти градови и територија како и порано, ќе ги користат своите закони и секоја година ќе ги избираат своите магистрати’. На овој собир е прочитана одлуката Македонија да се подели на четири области. Според неа, Македонија Прва ја сочинувале териториите меѓу реките Стримон (Струма) и Нест (Места) со главен град Амфиопол;
Македонија Втора се протегала на просторот меѓу Стримон и Аксиј (Вардар) и дел од Пеонија, источно од Аксиј, со главен град Тесалоники (Солун); Македонија Трета ја сочинувала територијата меѓу Аксиј и Пенеј и дел од Пеонија, западно од Аксиј со главен град Пела, додека во границите на Македонија Четврта влегле западните делови на Горна Македонија, Еордеја,
Линкестида и Пелагонија, некои илирски области и дел од Пајонија. Нејзина метропола станал градот Пелагонија.
Историчарот Ливие по оваа поделба, бидејќи била забранета каква и да е соработка и меѓусебно поврзување на четирите дела, ќе зборува за ‘распарчена Македонија’. Задушувајќи ја побуната на Македонците под водството на Псевдо Филип, 149 години пред Христа, Римјаните ја укинале божемната ‘слобода’ на Македонија и во 148 година пред Христа неа ја претвориле во римска
провинција. Речиси 900 години Рим владеел со Македонија - се до седмиот век од новата ера. Точно е: Македонците никогаш не успеале да ја обноват својата држава, но точно е и тоа: Рим никогаш не се обидел да ја вовлече Македонија во италијанската културна сфера. Фанула Папазоглу, вели:
‘... Романизацијата на Македонија никогаш не била во програма на римските властодржци’. Се разбира, границите на Македонија низ времето биле менувани, меѓутоа, нејзината географско - етничка целина не била нарушена. Со исчезнувањето како држава, Македонија престанала да има и своја вистинска историја. Меѓутоа, македонскиот народ не исчезнал. Тој продолжил да живее во рамките на новата политичка заедница - римската држава, задржувајќи ги своите
етнички особини, јазикот, верата и обичаите. Претворена во длабока римска провинција, Македонија, сега, како дел на една пространа и сложена целина, многу помалку можела да ја остварува својата индивидуалност на културно поле, отколку порано, но, таа го дала својот придонес на она што се наречува римска цивилизација и затоа и таа, Македонија, може да придонесе за подобро разбирање на Римската Империја, ќе констатира Фанула Папазоглу.
Најдобра илустрација на тврдењето дека македонскиот народ не исчезнал е епитафот од третиот век од нашата ера, според кој двомесечната Нике била ‘од македонски род’. Овие зборови врежани во камен покажуваат дека етничкото чувство на Македонците, нивната свест за припадност на посебен етнос, не исчезнале со исчезнувањето на македонската држава.
Папазоглу, проучувајќи ги материјалните докази за романското присуство на територијата на Македонија, исто така, ќе констатира:
‘Многубројните римски имиња на натписите од времето на Царството во Македонија не можат да бидат доказ за нејзина вистинска романизација’. Ако е така, а така е, тогаш: по која логика грчките имиња и грчките натписи треба да сведочат за некаква целосна хеленизација на македонскиот простор?! И уште:
Македонија обично се обработува како дел од Грција, иако никогаш, па ни во римското време, таа тоа не била! Според Кун, кого Ф. Папазоглу го цитира, градската организација од грчки тип, пред доаѓањето на Римјаните, постоела само на Приморјето и во Долна Македонија, додека во Горна Македонија останало да биде во сила племенското уредување, кое ни до крајот на антиката не било сосема потиснато.
Напротив, полемизирајќи со германскиот историчар Густав Дројзен (1808-1884), кој во 1836 година, во својата тритомна ‘Историја на хеленизмот’, првпат во историјата ја воведе заблудата дека севкупниот период на новите македонски држави е вклучен во поимот ‘хеленизам’ и ‘хеленистичка култура’, Васил Иљов ќе ја оспори неговата теорија како несоодветна и неприфатлива, зашто ‘целокупните континуирани настани што тогаш се одвивале се поврзани директно со Македонија, со македонската империја, со Македонците и нивните деликатни меѓусебни односи; бидејќи самите владетели, нивното потекло и царските династии што тие ги основале, имале македонско потекло; македонскиот контекст на културната преобразба на светот е нов, македонски начин на урбано живеење, т.е. создадена е оригинална македонска урбанистичка политика на одбрана и развој...’.
Поразот кај Пидна бил кобен за Македонците: раселени низ светот, без еден единствен обединувачки центар, тие со текот на времето ќе се претопат. Не сите, се разбира. Наде Проева ќе констатира, толкувајќи ја загатката што ја крие една група споменици со антропоморфна форма, кои се среќаваат на периферијата на Пелагонија, дека домашното население се повлекло пред освојувачите во понедостапните предели, каде што го сочувало не само својот тип на
споменик, посведочен уште од архајскиот период, туку и добар дел од автохтоните имиња.
Во предговорот на ‘Илијада’ (‘Минерва’, Суботица, 1965 год.), д-р Милан Будимир вели дека ниту еден Хелен не се викал Хомер и дека епот е напишан на мешавина на јонскиот, ајолскиот и атичкиот дијалект, значи на јазик на кој не зборувал ниту еден Хелен. Будимир смета дека ‘имаме варварска ‘Илијада’ на јазикот на индоевропските Фригијци или Бригијци’. И Виргилиј така ги вика Тракијците. И едните и другите доаѓаат од Балканот, каде што Бригите живееле на целиот негов простор од илирскиот Јадран до тракискиот Понт.
Според едно тврдење Фригите (Фригијците) дошле од Македонија и потекнуваат од Бригите, кои, во археолошката карта на Словенечката академија на науките и уметностите од 1974 година, се лоцирани близу Прилеп.Д-р Будимир забележува дека Ахил не му се обраќа на олимпискиот Зевс, туку на оној од епирска Додона, на Зевс на индоевропските Пелазги. Извонредниот познавач на старогрчкиот јазик, д-р Милан Н. Ѓуриќ, во својата ‘Историја на хеленската етика’ е
категоричен: Пелазгите се македонско племе, праседелци на Балканот, а Хомер е - Пелазг!
Создавањето македонска држава, што ќе рече, и манифестирањето на јасните белези на македонската култура, е автохтон, континуиран процес. Уште Херодот зборува за Македонија, за Македонците, за македонска земја, за Горна и Долна Македонија, за ‘цела останата Македонија’, за држава на Македонците, за македонско кралство, вклучително и за македонски народ. Се разбира, сето тоа што било создавано со векови не можело да исчезне сосема, наеднаш и за
навек, вклучувајќи ги и луѓето, кои останале да живеат на тој македонски простор. Интересно и значајно е соопштението на Теодорит Кирски, кој живеел во првата половина на 5 век од нашата ера. Наспроти тоа што императорот Теодоси Први извршил масовен колеж на македонското население во Солун, Кирски зборува за овој град како за ‘голем и многу населен град, кој му припаѓал на македонскиот народ’.
Словените на Балканот надоаѓале во бранови. Тогаш и започнува ‘широкиот и многукратен процес на интеграција на меѓубалканскиот супстрат и Словените’. Во ‘Етногенезата на македонскиот народ’, Лидија Славеска ја аргументира тезата за тоа дека соединувањето на материјалните, културните и духовните вредности на староседелците и новите освојувачи бил неминовен процес и траел повеќе векови. Таа зборува и за почетокот на нивното сожителство, квалитет повеќе во утврдување на гледиштето дека словенските племиња не се населиле на
пуст и празен простор, туку доаѓајќи во допир со една сосема нова култура, со народ кој поинаку зборувал и чиј систем на мислење бил, речиси, подруг од нивниот, мешањето и испреплетувањето, во овој случај на две различни цивилизациски состојби, биле неминовност.
Притоа, при тој директен контакт, се вкрствувале старобалканското културно-историско и митско наследство и словенското. Историските, археолошките и лингвистичките проучувања покажуваат дека при доселувањето на Словените на балканските територии се интегрирало нивното културно наследство со културното наследство на староседелците.
(Авторот е новинар и публицист)
http://www.utrinskivesnik.com.mk/rubrika.asp?pR=594&pPR=0&pSt=2558
http://www.utrinskivesnik.com.mk/rubrika.asp?pR=594&pPR=0
http://www.utrinskivesnik.com.mk/vesnici/283/sliki/886.jpg
|
