Каша - попара от Петар... / Политика, Свят / Македония

КРИЗА НА ИДЕНТИТЕТОТ (2)
29.09.2020
Првиот дел од колумната можете да ја прочитате овде.

Тоа што во случајот со македонскта нацијата ја прави работата уште покомплицирана е вметнатиот и „србомански“ елемент кој што имаше клучна улога во јазичното и културното обликување на македонската нација. Комунистите на поранешните србомани им понудија или преселување во Војводина или да станат дел од новата македонска нација. Стандардниот македонски јазик и југословенскиот училишен систем во Македонија го формираа луѓето што до 44та беа срби како што се Конески, Видоески, Антонијевиќ, Поленаковиќ и др. На тој начин се бришеа сите допирни точки со Бугарија и се што е уникатно за македонците и бугарите беше елиминирано, а нагласено тоа што е слично со Србија. Тие „српски“ елементи во комбинација со стравот на jугословенското раководство дека може да ја загуби Македонија и излезот кон Егејот после политичките тензии помеѓу СФРЈ и СССР (а сходно на тоа и сателитот Бугарија) му додадоа една сериозна антибугарска нота на новиот македонизам. Македонизмот стана како идеологија составен дел од Југославија во склад со социјалистичките убедувања и спротиставен на бугарштината во склад со просрпскиот македонизам. На тој начин македонскиот народ беше двојно осакатен и уште толку потешко му беше да застане на свои нозе.

Кога македонците прогласија независност тоа не беше затоа што тие беа спремни на таков чекор или искрено го посакуваа, туку беше само одење со брановите кога стана јасно дека СФРЈ како што ја замислуваа ја нема повеќе. Македонците во 90тите беа затечени, не знаеа како да се носат со новата независност. Ниту успеаа да расчистат со комунистичките режими и да воведат лустрација, ниту ги рехабилитираа жртвите на режимот, не водеа самостојна политикa, туку беа како продолжена рака на Белград, па дури не се ни ослободија од комунистичките симболи на својот грб. Македонците ја поминаа цела декада во надеж дека можеби Југославија ќе се врати или во ментална состојба како таа уште да е жива. Затоа ситуацијата во 2001-ва и периодот после нејзе дојдоа како ладен туш, кога на целата турлитава се замешаа и Албанците кои се народ со јасни национални цели и стратегии и народ кој што има голема национална самодоверба и знае кој е и што е. Кога македонецот веќе сфати дека ја нема СФРЈ и кога посака да си стави свој историски грб веќе не можеше затоа што во нивниот дом се прашуваше уште некого. Македонците пропуштија златна шанса да се профилираат како народ со силен идентитет кој што знае каде тера во 90тите фантазирајќи дека Југославија и Тито ќе воскреснат.
Покрај тоа сакатење, македонците беа осакатени и на полето на историјата. Македонците и ден денеска немаат консензус кои се и какви се и зошто нивните херои се декларирале како што се декалрирале во одредени периоди. Македонците како дел од својата национална историја си ги присвоија ликовите и организациите што му лежеа на срце на народот. Тие пак несомнено беа декалрирани Бугари и дел од бугарската историја и тука лежи вториот проблем. Антибугаризмот кој што се пропагираше (дури и со закон било забрането да се кажеш за бугарин!) доведе до бизарна ситуација. Македонецот се грози од бугаринот и гледа на него на нешто непријателско и подолно од него, а тие што ги слави и велича биле сите декларирани бугари. Толку длабоко отиде таа пропаганда што денес Македонија и македонците не можат да најдат најдобар пријател и сојузник во Софија затоа што не можат да прифатат и се грозат од помислата дека некогаш биле еден народ со бугарите. Тоа толкаво бегање од „бугарското“ минато ги спречува македонците да изградат еден стабилен национален идентитет на здрави основи и да бидат самоуверени во него.

За разлика од „федералистите“, „автономистите“ никогаш не се впуштаа во градње на нации или етникуми. Тие никогаш не ја негираа реалноста како федералистите, но не го негираа ниту минтото. Бидејќи беа верни на своите стари етнички идентитите, автономистите имаа многу поголема самодоверба и идеја за што сакаат да постигнат, а во сржта на нивната идеологија беше независна држава и целосна политичка еманципација. Нацијата која што тие ја замислуваа нема лутања на идентити, ја признаваа различноста на своето население и никогаш немаа за цел да зависат од некој друг, ниту политички, а богами ниту културно.
Тодор Александров и Ванчо Михајлов се водачите на оваа струја. Се работи за кај нас демонизирани личности на чија идеологија се гледа како скриен план да се протне целосна бугаризација на Македонија, но сепак е идеја која што во својата срж има целосна политичка незавиност. Ултимативно нивната „победа“ иако за многу луѓе незгодна, барем во теорија би довела денес до нација која што ќе беше многу поспремна за независност, со подобри односи со соседите и со национална самодоверба незамислива за денешните Македонци.

КРИЗА НА ИДЕНТИТЕТОТ (1)
28.09.2020
Криза на идентитетот се дефинира како период на несигурност или конфузија во која личното чувство за идентификација станува несигурно, обично поради промена во очекуваните цели или улога во општеството. Оваа дефиниција е ориентирана кон некоја индивидуа, но може исто така и да се примени на цела една нација, а во случајот со македонската многу добро ја опшува нејзиниот крај кој што кажува дека таа обично настанува „поради промена во очекуваните цели или улога во општеството“. Ако добро ја анализираме македонската нација и нејзината генеза не би требало да не зачуди фактот што таа се уште лута и пробува да си го најде својот пат толку години по распадот на Југсолавија.

Несомнено е дека македонската нација релативно лошо плива овие последни 30 години. Нејзиниот најголем досег во овие 30 години е тоа што некако постои и што во ерата на „светост“ на меѓународните граници сеуште не е поделена меѓу соседите. Од национална држава добиена единствена од сите републики по мирен пат, стигнавме до некоја недефинирана, полу-унитарна, бинационална, рамковна држава, со нација која што е блокирана од сите соседи кои и ја оспоруваат црквата, историјата, јазикот, па дури и името. Во целата пак таа каша попара, сепак најголемиот неуспех е тоа што самите македонци не се на чисто што се, каква е нивната историја и како да се ослободат од оковите на минатото. Ако споровите со соседите се наметнати, барем самите македонци можеа да расчистат со демоните од минатото, да ја согледаат историската вистина и самоуверено да ја прифатат и да тргнат напред. Тоа лутање е лесно видливо. Само прашајте ги македонците за историјата и ќе најдете барем 2 големи кампови антички и словенски. Покрај нив имаме и уште неколку помали „подкампови“ АСНОМски, ВМРОвски,бугарофислки, србомански, па дури и лудаци што веруваат дека биле вонземјани со млечно бел тен и 2-3 метра висина (цитат од Атанас Пчеларски). Со кратки зборови 2 милиони луѓе – 2 милиони верзии за тоа што се и какви се македонците, а со секоја нова власт се менува и официјалното толкување и државната политика која што произлегува од тоа.

Зошто е тоа така? Што е тоа што е толку уникатно во македонската историја? Коренот на проблемот можеме да го најдеме во самата појава на македонизмот. Македонизмот е појава на македонско национално чувство или политички сепаратизам. Постојат разни верзии на македонизмот и различни периоди кога тој се појавил. Првите негови корени се кон крајот на 19тиот век, а критичната маса која што е подготвена да го прифати се појавува во перидот меѓу двете светски војни. На почетокот кај некои се јавува само како политички сепаратизам поради меѓународните фактори кои забрануваат било какво обедувнивање на бугарите. Во овој вид спаѓаат и раните социјалисти кои веруваат во посебна македонска федерална единка во рамките на некоја Балканска Федерација.
Паралелно се појавува и просрпски македонизам (кој во иднина ќе изврши силно влијание врз пројугословенскиот) кој е спонзориран од Новаковиќ за да се сузбие бугарската национална идеја во Македонија. Уште тука гледаме дека самиот македонизам е „каша попара“ и не постои една идеја. Тоа се оригиналните форми на македонизмот, но во тој период позади нив нема критична маса која што е подготвена да ги прифати.

Подоцна во периодот после Првата Светска Војна се појавувааат и другите форми на македонизам кога оригиналните два еволуираат, а народот уморен од разните борби, асимилации и крвопролевање сака да биде оставен на мира од соседите. Додека просрпскиот македонизам нема повеќе поента да се крие и поминува во отворен србизам, се случуваат значајните еволуции на политичкиот сепаратизам, а посебно социјалистичката идеја. Заедничко на двете политички сепаратисички струи е фактот што на сите им е јасно дека обединување со Бугарија нема да биде можно, но во целост разликуваат која е најдобрата алтернатива.

Автономистите одат чекор подалеку во својот политички сепаратизам и наместо автономија бараат целосна независност на Македонија. Тие остануваат верни на своето етничко бугарско потекло и нивната цел е заштита на истото во држава на еднакви народи, бугари, албанци, турци, грци итн.
Социјалистите генерално се приклонуваат кон кампот на Коминтерната која што решава да го затвори македонското прашање со формирање на нова македонска нација во рамките на некава поголема социјалистичка федерација. Оваа е струјата која што ја однесува конечната победа.

Идејата на комунистите е да го затворат едно од поголемите прашања во Европа кое што е нерешено уште од Берлинскиот конгрес со прогласување на сепаратна македонска нација со свој јазик сосем поинаква етнички и јазично од соседните. Таа нова нација би бил пример за социјалиситчкиот рај и коегизстенција на до вчера завојувани народи кои буржоазијата ги спортиставувала за своите себични интереси според принципот раздели па владеј. Нацијата според комунистичката идеологија е творба на буржоазијата и како таква таа е нешто што ако треба може да се разбие и дава предност на интернационализмот. Со такво размислување креирање на една нова нација од ништо е сосема нормален процес. На таков начин тие со еден удар ќе убијат 2 муви. Од една страна ќе ги разбијат најголемите и најсилните национални идентитети за да може полесно да се владее со нив и од друга, ќе се создадат нови нации чија примарна лојалност би била кон големите наднационални социјалистички држави. Како што го буткаа проектот на македонска нација, на ист начин комунистите ги форсираа создавањата на нови нации секаде каде што историските прилики дозволуваа такво нешто. Па така комунистите испрофилираа нови нации во 20иот век како што се белоруската, црногорската, бошњачката, македонската, молдавската, украинската и др.

Тука и всушност лежи проблемот на македонскта нација и зошто таа сеуште плива релативно неуспешно и после 30 години самостојност, а како таква воопшто и не е исклучок. Ако ги видиме другите набројани нации, ќе видиме дека се работи за политички нестабилни држави, со кризи на идентитетот, без јасна политичка визија каде би припаѓале и во дел од нив сеуште имаме и активни воени конфликти. Тоа не би требало да не изненади затоа што тие нации се создадени во „спорни“ региони каде што конфликтите се многу постари од пред 30 години. Во исто време тие нации комунистичките режими ги обликуваа да бидат составен дел од поголемите наднационални држави СССР и СФРЈ. Како да знае опстојува таа нова нација кога со децении после нејзиниот настанок нејзиниот идентитет е обликуван да биде дел од нешто поголемо? На некои места пак новиот национален идентитет не е во целост прифатен и дел од народот сеуште држи врска со старите идентитети и тие нации се растргнати помеѓу новиот и стариот идентитет и припадниците на тие кампови и ден денес имаат страшно различни гледишта што е нивната нација и каде треба политички да припаѓа.