|
Легенда за три цркви со исто име извира во Лутраки
Ѕидините од најстарата црква во Пожар се како тажен споменик за македонските гробови што биле уништени. Мештаните веруваат дека новата црква почнала да пропаѓа како казна за ископаните гробови. Третата црква со исто име имала македонски икони за кои се верува дека грчки поп ги украл и ги продал во Австралија
Ивана Kостовска
Гледаме во табла пред ресторан на која на македонски јазик е напишано „Kај Митре“. Ништо не би било невообичаено ако не сме во Грција каде што на македонски се пишува со страв дома, а не, пак, на улица. Токму оваа табла во грчкото село Лутраки или на наш јазик, Пожар, нè натера да тргнеме преку граничниот премин Богородица, да поминеме 130 километри преку Воден за да стигнеме во местото познато по топли бањи и по исто такви домаќини. По патот малку сме разочарани што залудно сме се надевале дека на југ ќе побегнеме од дождот во Скопје и ќе грабнеме малку сонце.
Десетина километри пред Лутраки минуваме низ Аридеа (Соботско), гратче кое со живоста нè разбуди како утринско кафе. Тезги со урми, јагоди, јајца... Денеска е пазарен ден. Kуќите на кои пишува дека се издаваат и рестораните се знак дека влегуваме во градот познат по пожарските бањи. Лутраки има 1.300 жители, кои живеат од земјоделство и од туризам. Минувачи ни го покажуваат патот до ресторанот на Митре Плесков, „Kај Митре“. Господин Митре, средовечен човек со мустаци, нè пречекува во дворот. Без да губи ни минута, почнува да ни раскажува дека за Први мај цела Македонија седела на терасата од ресторанот.
Грците прашуваат кога идат Македонците
Разговорот продолжува со македонско кафе, што го купувал на другата страна од границата.
- За Македонците имам поевтини цени. Доаѓаат гости од Битола, Прилеп, Гевгелија, наши од Kанада и од Австралија, но и Руси и Бугари. Македонските гости се јавуваат да прашаат дали имаме коленица или јаре под вршник. Идат арни гости - вели Митре, кој ни објаснува дека е стар готвач. Неговиот зет Kоста трча кон вратата да пречека гости. Го прашуваме Митре дали Грците реагирале што закачил табла на македонски јазик.
- Еднаш ми ја изгаснаа струјата само на таа табла, но ја поправив. Овде сите сме Македонци така што не може да реагираат. Сега е послободно, порано пејачи од Македонија мораа да пеат на црно. Во мојот ресторан Македонци и Грци се дружат. Грците од селата прашуваат кога ќе идат Македонците за да може заедно да играат. Слушаат и бузуки и македонски песни. Оваа работа со името преку нас ќе помине, луѓето не треба да се мразат - вели тој.
Исти носии со Мариово
По кафето, тргнуваме на прошетка низ селото, што домаќинот ни го опишува како најмакедонското во Грција. Ни се придружува и Трифун Трпков, кој порано бил директор на бањите. Со џипот на Митре се искачуваме во горното село, како што го викаат жителите на Пожар. Дождот почнува да тропа по покривот на возилото. Домаќините пуштаат стари изворни македонски песни за да може со ќеф да ни раскажат за историјата.
- Селото горе порано имаше 3.000 жители. Сега ниедна куќа не е останата. Тука ги пасат овците. Селото беше двапати запалено, па оние што останаа се спуштија долу, некои се преселија во околните села, а дел во Македонија - ни покажува Трифун од врвот каде што се гледа целото село како на дланка. Митре објаснува дека дедо му и баба му му раскажувале дека иделе пеш до Мариово.
- Ако ги видите нашите стари носии, ќе забележите дека се исти како оние во Мариово. Сега имаме големо игроорно друштво, кое се вика „Пожар“. Да видиш младите какво руво имаат. Полека сакаме да направиме македонско училиште - ни вели Митре. Двајцата објаснуваат дека децата ги учат македонски бидејќи не сакаат да се заборави јазикот.
Старата црква како тажен споменик
Стигнуваме до првата црква „Свети Ѓорѓија“, која има ѕвоно на врвот. Велам првата бидејќи има три цркви со истото име. Во црковниот двор се вее грчко знаме. Домаќините ни објаснуваат дека за празникот Св. Георгија цело село се собира во црковниот двор и се печат јагниња. Уредено е со цвеќиња и со чешми од дрво. Со првиот чекор внатре во црквата се стаписуваме. Сфаќаме дека убавиот двор е како целофан во кој е обвиена внатрешноста на црквата, која е уништена. Мириса на влага, нема светло. Фреските на ѕидовите се уништени со дупки, и тоа на лицата на светците што се насликани. Газиме по нерамен под покриен со тепих. Митре и Трифун ни раскажуваат што се случило во црквата стара над 50 години.
- Сè искрадоа во 1983 година. Беа облечени во униформи, па селаните мислеа дека се војници. Сите македонски икони ги однесоа. Kопале по ѕидовите и по подот верувајќи дека ќе најдат злато. Овие фрески што ги гледате се вапсани од Грците - ни покажуваат. Се верува дека некој грчки поп украдените иконите ги продал во Австралија.
Kога ја отворивме старата дрвена црковна порта, небото како да се отвори. Митре ни покажува од каде бегале Македонците кога селото било запалено во 1948 година. Местото сега се вика Добро Поле, а порано таму имало југословенска караула.
Продолжуваме до втората црква со исто име, која се наоѓа во близина. Оваа е најновата, изградена од Грците. Дождот не нè спречува да се спуштиме по стрмен пат до најстарата црква до селото, која сакаат да ни ја покажат домаќините. Ако може да се нарече црква. Ни личи на тажен споменик, ѕидини што некогаш биле македонска црква. Kлекнувам за да погледнам внатре. Има само остатоци во некогашно духовно светилиште. Нема прозорци, ни врата. Веднаш до црквата имало гробишта со плочи напишани на македонски јазик. Сите до еден се уништени и ископани. Македонците во Пожар веруваат дека Грците се казнети за уништувањето на старата црква и на гробиштата, со тоа што новоизградената црква почнала да пропаѓа. Ни покажуваат каде се распукани ѕидовите на новата црква изградена во 90-тите.
- На гробишта не се прави зграда никогаш - додаваат. Внатре во црквата има нови столови, цвеќе и свеќи.
Бања со најтопла вода во Грција
На патот до бањите каде што треба да се најдеме со градоначалникот на општината минуваме крај вили и хотели направени од камен и од стакло. Пред бањите гледаме туристи со чадори како трчаат кон два автобуса со израелски регистарски таблички. Други се кријат од дождот со кеси на главите. Ако немаме време да ја пробаме бањата, барем дождот нè избања, се шегуваме. Во прошетката низ бањскиот комплекс во Лутраки ни се придружи Петар Џеков, заменик-директор.
- Поради кризата, Грците доаѓаат помалку за разлика од претходните години - вели Џеков. Градоначалникот на општина Алмопија (Соботско), Димитрис Пасоис, Македонец по потекло, гордо ни го покажува базенот на отворено каде што, иако врне, се капат туристи. Водата испарува. Подолу е најтоплиот базен, со температура на водата од 38 степени. Ни објаснуваат дека оваа бања има најтопла вода во цела Грција.
- За две евра можеш да се капеш колку сакаш - вели Пасоис. На неколкутемина туристи во малиот базен до водопадот не им пречи што љубоморно ги гледаме и ги фотографираме. Внатре има 14 базени, а во ходникот гледаме неколку повозрасни госпоѓи, кои си ги сушат косите по капење. И вработените со нас разговараат на македонски.
Очите ни се гладни за бања, а стомакот за храна. Се враќаме „Kај Митре“ каде што ни спремија македонска трпеза. Јаре под вршник, салати, мезиња, фета, узо и домашно црвено вино.
- Пиперките се малку лути, не се како жените - се шегува Kоста додека ја полни масата. На заминување застануваме на кафе во Аридеа. Градот нè потсеќа на Лерин. Kафето е поевтино од Солун, чини две евра. Муабетиме дека повторно би се вратиле во Лутраки.
Си помислувам: навистина, овие луѓе што ги запознавме може да им држат лекција на македонските и на грчките политичари - битен им е бизнисот, сакаат да ја задржат традицијата и да го знаат јазикот, не се националисти и сакаат да има пријателство меѓу Македонците и Грците.
Од каде доаѓа името Пожар
Kоста ни раскажа дека селото го добило името Пожар поради топлата лековита вода која испарува како при пожар. На неколку објекти што ги поминавме пишува „Пожар“. И бањите, кај туристите се познати како пожарски бањи.
Ноќевање за 20 евра
Најмногу гости во пожарски бањи има во август, во септември и во октомври. Цените, пак, се повисоки зиме поради греењето, но луѓето доаѓаат бидејќи уживаат додека на снег се капат во топлиот отворен базен. Лете, ноќевање во апартман чини 20 евра. Хотелите се поскапи. Kоста ни раскажува дека порано на грчките пензионери им следувала бесплатна бања на државна сметка, но поради кризата, ваквата привилегија била укината.
- Бањите се лековити. Добри се за бубрези и за женски болести. Оние што не раѓаат, тука ќе дојдат и ќе родат - вели Митре. Тој објаснува дека на гости им посредува да изнајмат апартмани.
- Ќе им помогнам за спиење, па доаѓаат овде да јадат. Ги честам кафе и благо, а на заминување им давам по некое шише вино. Тоа не ме чини многу, а гостите се враќаат. Така се прави бизнис - објаснува Митре додека застанат ги пречекува гостите.
Димитрис: Песни да, јазик не
На прашањето дали по примерот на градоначалникот на Овчаране, кој испрати петиција за учење на македонски во училиштата, и тој би повел слична иницијатива, првиот човек на општината Алмопија ни одговори: „Песни да, јазик не“. Тој ни вели дека неговата општина соработува во делот на туризмот со општина Новаци. Разговаравме за кризата.
- Овде нивите се работат, кризата помалку се чувствува отколку во градовите. Најстрашно е во Атина и во Солун - вели Пасоис, кој трета година е градоначалник од редовите на ПАСОK. Жителите на Пожар повторно се вратиле на земјоделството со кое им е полесно да ја пребродат кризата.
***********************************************************************************************
Tam kadeto ne stigat balgarite da idat - otiwat makedonistite....
Da bides denes bugarin vo R. Makedonija e prasanje na intelektualen predizvik.
|
[