имотите на егейците - любопитен коментар / Политика, Свят / Македония

Македонија има две силни карти против Грција. Првата се страдалниците-Македонци по потекло од Егејска Македонија, а втората, меѓународните закони што трагедијата на ова национално малцинство во Грција правно ја заокружија како злосторство против човештвото по донесување на Нирнбершките принципи во 1946 година.

Експертот Сем Вакнин, кој потекнува од државата чии граѓани се рекордери по поднесување вакви тужби, ги анализира судбината и правата на Егејците. Покрај израелското искуство тој посочува и други примери.

- Македонија и Македонците по потекло од северна Грција имаат исклучително силна позиција, но само ако државата ги поддржи. Две работи се витални. Владата треба веднаш да им даде државјанство на сите Македонци од Егејска Македонија, каде и да живеат. И второ, веднаш да ги прогласи нив и нивните наследници за бегалци. Со тоа тие влегуваат под плаштот на меѓународното право - посочува Вакнин.

Вакнин смета дека искуството на Евреите е клучно за Македонците поради тоа што Израел не постоел како држава кога се случил холокаустот, а германските Евреи биле државјани на Германија, а не на Израел.

- Еве што ние направивме. Во 1951 година сите еврејски организации се собраа и одржаа конференција за своите барања заедно со израелската влада. Потоа беше склучен договор со западна Германија за компензација. Од 1953 до 1967 година Германија им исплати три милијарди марки на Израел, 450 милиони марки на еврејските организации и 700 милиони долари на преживеаните од холокаустот. За македонскиот случај е битно што Израел се поставува како наследник-држава на сите Евреи. Евреите досега ги добиле сите 100.000 спорови против германски и швајцарски банки, осигурителни друштва и против други компании што им го запленувале имотот. Во 1946 година беа усвоени Нирнбершките принципи (веднаш по судењата на нацистите) со кои протерувањето на луѓето од нивните домови се смета за злосторство против човештвото.

Пред тоа протерувањето на граѓаните беше легално - анализира Вакнин.
Овде е интересно што многу земји што биле под нацистичка окупација повеќе водат сметка за протераните Евреи од Германија. Данска и Норвешка со години им исплаќале по околу 200 долари на нивните Евреи. Покрај ова, истакна Вакнин, илјадници Евреи кои биле користени како робови од германските компании како „мерцедес“, „БМВ“, „алианз“, „сименс“ и други, сега исто така се тужени и исплаќаат обесштетувања.

Македонците од Егејска Македонија биле протерани на двапати, во 1936 година за време на грчкиот диктатор Метаксас и вториот, (далеку помасовен) во 1949 година, веднаш по Граѓанската војна во Грција.

- Значи, Нирнбершките принципи важат за протераните од 1949 година па наваму. Македонија е во подобра позиција од Израел, бидејќи тогаш постоела Народна Република Македонија во рамките на ФНРЈ. Поголемиот дел Егејци пребегнале во таа Македонија. Но и да не е така, Нирнбершките принципи, кои сега се применуваат во законодавствата на 80 држави, како и во делот на ООН за бегалци, не ги интересира етничкото потекло или националноста на бегалците. Нивниот имот е запленет и не е битно дали Грција ги регистрира како Бугари, или, пак, дали биле или не грчки државјани. Клучно е државата Република Македонија да стане нивна матична држава, нивен правен заштитник. Исто така да не заборавиме дека Грција враќа имоти само на оние граѓани кои се изјасниле како Грци по род, закон кој САД и други земји го прогласија за илегален - вели Вакнин. Како аргумент кој Македонија може да го користи се и грчките договори. Во 1923 година Грција и Турција го потпишуваат Лозанскиот договор, со кој Турција на Грција и исплатила обештетување за имотите на протераните Грци од Мала Азија. Истата година Бугарија, со Нејскиот договор и исплаќа компензација на Грција за протераните Грци од бугарска територија. Бугарија и плаќа и на Турција за насилното преименување на 350.000 Турци во периодот 1984-89 година, во времето на Тодор Живков.

Ако Македонците од Егејска Македонија, заедно со државата Македонија се решат да тужат, на пример, оние од САД можат да ја користат Резолуцијата на Конгресот 562 донесена на 13 октомври 1998 година. Оваа Резолуција има екстериторијална сила. Тоа значи дека важи и за други држави. Ако Македонец по потекло од Грција добие спор против Грција за запленет имот во некој американски суд, Грција мора да му исплати. Во спротивно судот ќе ги замрзне сметките на Грција во САД. Дел од грчките национални резерви се во САД. Уште 80 држави во светот имаат вакви закони, меѓу нив, и сите западноевропски земји.

Егејците во Владата: Целта ни е иста

Во Владата вчера се одржа средба меѓу премиерот Никола Груевски и претставниците на организациите на Македонците од Егејскиот дел на Македонија, по повод Светската средба на децата-бегалци, која ќе се одржи од 18 до 21 јули во Скопје.

- Драго ни е што премиерот Груевски во преговорите со Грција во врска со името го постави и прашањето за имотните прашања. Сметам дека Македонците од Егејскиот дел на Македонија не оставиле голем имот, туку ги оставиле родните огништа, пред кои, едноставно, Европа не може да замижи - вели Ставре Џиков, еден од учесниците на средбата.

Тој смета дека ваквите државни потези и понатаму треба да имаат континуитет. Тоа не значи дека со усвојувањето само на една декларација ќе се реши проблемот.

- Отворањето на прашањето на Македонците во Грција, од страна на Владата, е голем настан за нашите здруженија и активности, бидејќи се боревме тоа прашање да добие таков третман. Сметаме дека по толку децении навистина е направен голем чекор. Очекуваме наскоро парламентот да ја усвои резолуцијата за заштита на жртвите од граѓанската и антифашистичката војна- вели Георги Ајановски, претседателот на организацискиот одбор на Светската средба на децата-бегалци од Егејскиот дел на Македонија.

Атина се надева дека по победата Груевски може да направи договор

Британскиот весник „Гардијан“, повикувајќи се на извори во грчките владејачки кругови, оценува дека големата изборна победа на ВМРО-ДПМНЕ може да придонесе кон тоа Македонија да попушти во спорот за името. Според весникот, тоа што премиерот Никола Груевски освоил големо мнозинство, значи дека тој сега може полесно да се согласи на отстапка, без притоа да си ја ризикува функцијата.

- За Груевски се смета дека е вистински човек на вистинско место, кој може конечно да му стави крај на загноениот 17- годишен спор меѓу двете соседни земји за номенклатурата на оваа минијатурна држава. Грчките политички умови сметаат дека засилениот кредибилитет на Груевски ќе му овозможи да прифати компромисен предлог. На новиот лидер можеби ќе му биде тешко да поверува, но Грците се тие што најмногу му посакуваат среќа - пишува новинарката Хелена Смит, дописничка на „Гардијан“ од Атина.
Таа не пропушта да потсети дека во борбата за името, тврдата тактика на Груевски може да ги разгневи македонските Албанци, како и западните земји, кои сакаат да се постигне компромис.

Весникот во голема мерка ја прифаќа грчката логика, пишувајќи дека постарите македонски генерации се сметале за Југословени, додека „тешко е да не се има малку сочувство за Македонците, особено за младата генерација, кои себеси се знаеле само како Македонци и се остро спротивставени на менувањето на името на земјата“. Левичарскиот „Гардијан“ го нарекува Груевски „хардлајнер“ и националист, кој се качил на бранот на националистички гнев кон Грција. Од друга страна, Смит оценува дека Грците се свој најлош непријател во овој спор и дека никој надвор од границите на Грција не разбира зошто Атина е хиперчувствителна и непријателска кон минидржавата што себеси се нарекува Република Македонија.

Што пишува во Резолуцијата 562?

„Државите кои се уште не ги вратиле погрешно одземените имоти на нивните вистински сопственици,и или, пак не е можно да им платат ефективна компензација соодветно на принципите на правдата, мора да ги тргнат сите рестрикции, кои ја ограничуваат компензацијата и враќањето на имотот на луѓето кои се или не се државјани на таа земја“.

Ова значи дека грчкиот закон, во кој се бара барателот на компензација да се декларира за Грк по род, е спротивно на американскиот закон.

Досега ниту еден бегалец не ја тужел Грција

Пред тужбата што Здружението на децата бегалци од Егејска Македонија ја поднесе пред Судот за човекови права во Стразбур, ниту еден Македонец не ја тужел Грција.

- Да, за жал, така е. Ние бевме долго време блокирани од Југославија за да не се нарушувале односите со Грција. А и доста луѓе се плашеа од тајните служби. Но ова што го предлага Вакнин е навистина интересно - вели Ѓорѓи Доневски, претседател на друштвото.