|
Но ми се струва че избитите са сърби или сърбомани
Бугарите ликвидирале 103 Поречани во еден ден
Бугарската војска во Порече организирала казнени експедиции кои вршеле ликвидации
Балканските и Првата светска војна најтрагично минато на македонскиот народ (16)
ВИКТОР ЦВЕТАНОСКИ
Во еден ден, на Бадник, спроти Божик, во 1916 година, Бугарите ликвидирале 103 Поречани и ги фрлиле во еден ископ во месноста Дервишка Нива. Бугарската војска, која го окупирала овој крај по повлекувањето на Србите, организирала казнена експедиција под водство на полковникот Панов, користејќи посебни мерки за заплашување на населението кое го сметале за просрпско. Тогаш подготвувале и црни списоци на видни и влијателни луѓе. Како што пишува Милан Ристески во „Порече низ историјата“, на списоците се наоѓале сите свештеници, учители, претседатели на општините, началници на комитети, просрпски војводи и нивните четници. Тогаш биле уапсени 205 лица од црниот список. Едни ги однеле во Околиското началство, други во Прилеп, а половината од нив завршиле во ископот на Дервишка Нива.
Во фондот на манастирот „Света Богородица“ крај Манастирец се наоѓа списокот на убиените. Ги има од сите места во Порече, но најмногу - 22 се од селото Здуње, единаесетмина од Лупште, деветмина од Томино Село, по осуммина од Долни Манастирец и Зркле. На ликвидираните подоцна Поречани им подигнаа костурница во близина на манастирот.
Меѓутоа, тоа не се сите ѕверства што ги направиле Бугарите за време на Првата светска војна во овој крај, каде што српската пропаганда во тоа време имала големо влијание. Една година пред тоа биле ликвидирани и други видни Поречани. Поп Димитрија од селото Црешево се повлекувал заедно со српската војска, знаејќи дека црно му се пишува кога ќе дојдат Бугарите. Меѓутоа, го вратил поп Мицко, гарантирајќи му дека нема да даде да биде убиен, без разлика на тоа која војска ќе дојде во Порече. Му поверувал, но страшно се излажал. Заедно со уште двајца други свештеници, ѕверски бил убиен и фрлен во еден бунар во Македонски Брод. Таа година од Бугарите или од пробугарски ориентираните Македонци биле убиени и Јован Зенговски, Никола Дуроски и Петре Марковски од Крапа, а во Македонски Брод свештеникот Цветко Попоски и Нове Тодоровски.
Тоа биле страшни години за луѓето од Поречето. Бугарската власт завела купонски систем на исхрана, вршејќи реквизиција на сите земјоделски и добиточни производи. Способната машка работна сила била на фронтовите, едни ги мобилизирала српската војска, други бугарската. Во селата останале само жените, старците и децата, немало кој да ги ора нивите. „Лебот го надоместуваа со други производи, јадеа коприви, штавеј, зелје, костени и желади. Неколкуте десетици илјади војници што беа стационирани во Порече изедоа се'. Во овој крај во тоа време се уништени над 150.000 глави овци и кози. Затоа настапи глад посилен од се'. Слабата исхрана на луѓето и гладот однесоа многу жртви, особено умираа старците и децата. Жените се собираа по неколку во група и одеа по селата на Тиквешијата, Велешко, Скопско, од каде што купуваа по дваесетина килограми пченка за да ги прехранат своите. Многу од нив умреа гладни на патиштата. Старата Јованка Синадиноска од село Локвица цел месец не каснала леб и кога зела леб в рака, се прекрстила, каснала неколку залаци и починала. Гладот одземаше жртви колку и фронтот“, пишува во своите сеќавања еден Поречанец.
Луѓе на тогашната бугарска власт извршиле и многу грабежи, особено на печалбари. Се спомнува грабежот што бил извршен на браќата Трпе и Максим Стојаноски, печалбари кои тогаш се вратиле од Романија. Со себе донеле шест оки злато, за што бугарската власт дознала. За да дојдат до златото, ги уапсиле и ги обвиниле дека се србомани. Вршејќи му невиден притисок за да каже каде е златото, на Трпе му ја отсекле едната рака до лакотот и му ја ставиле во другата. Не можејќи да ја издржи болката, го пратил братот Максим да ги донесе парите и потоа му ги предале на кметот Спиро Стојчески. Откако му го дале златото, Максим бил пуштен, а Трпе завршил со уште 102 Поречани во ископот кај Дервишка Нива.
Многумина Поречани што биле регрутирани во бугарската војска бегале од фронтот. Поголема група од 200 момчиња се криеле во околните планини, а бугарската војска ги барала со неколку воени единици. Зимата 1916 година открила една група од нив, која се обидела да ја пробие блокадата. Притоа, некои биле ранети, а другите избегале. По неуспехот да ги фатат, нивните семејства биле изложени на стравотни маки. Се раскажува како на жената на Ване Дамчевски од Црешево Бугарите и' ставиле нагорен вршник. Изгорела под него, но не го предала мажот. За да биде трагедијата уште поголема, за време на војната Порече го зафатил пегав тифус од кој изумреле околу 700 души.
Милан Ристески пишува дека тогашната власт започнала и со интернација на цели села во Бугарија за да ги спречи дезертирањата на Поречани од бугарската војска. Ги интернирале прво старците и децата. Најпрво ги одвеле во Прилеп. Таму Прилепскиот комитет на ВМРО побарал да ги вратат назад. Бугарите привидно ги вратиле во Порече, но преку Кичево, Тетово и Скопје, сепак, ги интернирале во Бугарија.
„Луѓето со болка се оддалечуваа од татковината. Се наведнуваа старците да ја бакнат својата родна земја и да се простат од неа, со страв дека повеќе нема да ја видат. Се слушаше силен писок од тажачки гласови во селото Тажево. Го тажеа селото, се тажеа себеси, ги кршеа прстите, ги корнеа косите и ја повикуваа земјата да се отвори и да ги прибере каде што ги прибрала нивните предци. Група од 400 души од Тажево се иселени во Бугарија. По две години оттаму, од тие 400 души, се вратија 120. Другите ги изгубија животите - кој од глад, кој од болест, кој од студ“, цитира Милан Ристески едно сеќавање од тоа време.
И селаните од Здуње ја доживеаја судбината на многу други интернирци. „Насилството, колежите и палењата во Порече продолжуваа. Сечењето глави на селаните и бесењето на видливи места беа посебно уживање и закана на туѓинците“, своевремено раскажувал еден Поречанец, сведок на овие настани.
За интернациите пишува и македонскиот револуционер Мартулков. Во своите спомени цитира изјава на еден бугарски командант за интернирањата на жителите од едно село. „При претресот не се најде оружје, ниту нешто што можеше да го компромитира селото или одделни селани. Но, и покрај тоа, ’опасните србомани‘ беа истерани, заедно со семејствата во Велес, за интернирање. Списокот на овие луѓе беше составен уште порано во Велес со помош на ’видните граѓани‘“, пишува Мартулков.
Македонскиот револуционер објаснува дека особено актуелни биле интернациите откако Василие Трбиќ, кого пробугарски ориентираните села во прилепскиот крај го паметат само по зло, слетал со авион на ливадите крај Зрзе и се криел во околината. Тоа било повод за масовни интернирање на „сомнителните“ селани.
Тоа не биле сите маки на Поречани. Група од 150 лица, старци и момчиња биле присилени да работат на патот на Плетвар. Дење работеле, а ноќе ги затворале во плетварските плевни. Измрзнати од студ, гладни и боси, многумина не можеле да работат, па поради тоа биле изложени на големи маки. Даме Кралески, кој не можел да оди, од бугарските војници бил боден со бајонети, по што починал.
Д-р Растислав Теризевски вели дека Бугарите по окупацијата во 1941 година примениле поинаков однос спрема населението во Порече за да го придобијат и истовремено да ги исперат ѕверствата што ги направиле во Првата светска војна. „Министерството за просвета на Бугарија посебно размислувало како да го придобие поречкиот крај, притоа признавајќи дека е направена голема грешка со злосторствата што се вршени. Во еден документ стои дека населението од Порече можело да се побугари со посмирена политика и со други мерки, како и во другите делови на Македонија. Тогаш испраќале добри учители и се обидувале да школуваат млади Поречани во Бугарија. Истовремено воделе сметка воените регрути од овој крај да стапат во подофицерски школи“, вели д-р Теризевски.
Наредбите за ликвидации ги давал миленик на Фердинанд
Познатиот македонски револуционер Алексо Мартулков, кој во тоа време бил еден од раководителите на бугарската власт во Азот и Порече, вели дека голем број од командите за ликвидација на Поречани ги давал потполковникот Панов, кој, според него, имал генерални полномоштија и „карт бланш“ за дејствување - лично од царот. „Панов беше од ерменско потекло и персиски поданик. Но, овој меѓународен авантурист и шпион беше се доселил во Бугарија уште пред војната, успеа да се зближи со царската камарила и по кратко време стана миленик на Фердинанда. Не без способности, тој успеал да се лансира како офицер во бугарската војска, а подоцна станал предавач во военото училиште“, пишува Мартулков во своите спомени. Тој вели дека потполковникот Панов својата крвава мисија ја започнал уште со преминувањето на бугарско-српската граница есента 1915 година. „Во Сурдулица заклал голем број српски попови. Каде што поминуваше, оставаше крвави траги, мачејќи го и колејќи го невиното мирно население. Особено со своите полчишта се појави во Азот, Порече и прилепските села, чистејќи ги србоманите. Меѓу селаните Панов беше посеал страшен ужас“, подвлекува македонскиот револуционер.
Згрозен од злосторствата што ги вршел Панов, генералот Танев, тогаш командант во бугарската војска на Македонскиот фронт, инаку роден во Велес, го викнал кај себе и побарал објаснување за ѕверствата. Панов тогаш му изјавил дека тој не може да дава отчет за своите постапки никому, освен лично на царот.
Статијата е прочитана 1121 пати.
Правила за коментарите
Оставете коментар за објавената вест
Сите полиња се задолжителни!
Од кого:
Коментар:
*Ве молиме впишете ја шифрата и притиснете испрати
Од: пиринец
Датум: 15.08.2007 17:48:54
Се надевам дека авторот ќе напише и за колежите што ги вршеле бугарите во прилепските села Долгоец, Стровја, Гостиражни за време на Првата Светска војна.
Од: ohrid patriot
Датум: 15.08.2007 13:57:41
Bravo gospodine Cvetanoski,bravo za Utrinski-sekoja cest! za zal ne mozeme da se pofalime deka ima dosta tekstovi za makedonskata istorija na internet, a od bugarski propagandi i provokacii glava da te zaboli i da ti se odmili surfanjeto. videte na primer sto ne se pisuva i filmuva na poznatata www.youtube.com za Ohrid. apel:sto pocesto da se objavuvaat vakvi tekstovi i sto pomasovno da ja branime cesta na Makedonija od Ganchovci.
Од: нела
Датум: 15.08.2007 13:57:22
„генералот Танев, тогаш командант во бугарската војска на Македонскиот фронт, инаку роден во Велес„...Колку Генерали родени во Македонија имало во бугарската, а колку во српската војска... Колку бегалци од тие војни има во Бугарија, а колку во Србија?!? Дали знаете дека Генерал Александар Протогеров е од Охрид...а и многу други...
Од: otvori oci
Датум: 15.08.2007 11:53:44
Vo site vojni za osvoboduvanje na Makedonia ot strana na "bugarite okupanti" sa ucastvale 13 generali, deka bea ragjani vo ... Makedonija.
Од: Jorde
Датум: 15.08.2007 10:51:15
dajte mu go ova na golemiot Makedonski Patriot Ljubco (so Bugarsko drzavjanstvo) da go procita i tie negovite istomislenici podobro mrtov Makedonec otkolku ziv spion i predavnik
Од: Od Bitola
Датум: 15.08.2007 10:32:43
Sekoja cest za feljtonot. Bravo za onoj sto go potiknal objavuvanjeto na istiot, Takvi heroi ni trebaat vo ova vreme. Treba da si ja znaeme sopstvenata istorija Da znaeeme deka sme sami na ovoj svet, a ne da ne lazat za milozlivosta na sosedite. Treba da im se sudi na Smilenski, Ljubco ,,vojvoda" i na drugi kako niv. Od denesna gledna tocka tie se neprijateli na nasata tatkovina zatoa sto ja kradat na sekakvi mozni kriminalni nacini. Vo ovoj moment tie se Dzverovite. Tie se predavnici i ajgolemi antidrzavni elementi(kazano na socijalisticki nacin) Tie aramiite ne si ja sakaat rodnata grutka i nema nisto patriotsko vo istite. Da zivee Makedinija! Gospod da i pomogne na pravnata drzava da zastani na zdravi noze, ta nekako da kurtulime od ovoj aramilak, od ovoj basibozuk.
Од: Mile
Датум: 15.08.2007 10:27:45
Ubistvata na srbomani gi pravile predimno mesnite VMRO cheti. Toa e izvesten fakt i nema sto da obvinuvame Bugarite za site ubieni.
Од: Ivan
Датум: 15.08.2007 10:13:11
Vo tekstot pishuva deka bugarite likvidirale srbi ili prosrbi, a ne makedonsko naselenie. Ne zaboravajte shto pishuva vo prednite brojevi na Utrinski vesnik i sto se praveli srbite vrz makedonskiot narod. Bugarite se sakali da odmazdat. Ova e vistinata. Ne treba da mrazite vashite krvni brakja bugarite. vo bugarija ima 2 miliona bugari koi imaat koreni vo deneshna makedonija i egeiska makedonija i oni ja sakat makedonija kato shto ja sakat i bugarija. treba da ima lubov, ne omraza! Omrazata ide ot politicharite, a nie, deneshni bugari i makedonci, treba da bidem obedineti vo imeto na ikonomichkiot razvoi i vo blagoto na nashite narodi. Pozdravi ot Bugarija!
Од: kvt
Датум: 15.08.2007 09:36:01
Makedonija ucestvuvala i vo prvata balkanska , i vtorata i prvata svetska vojna. Nadevajki deka so prvata balkanska vojna ke se istera turcinot,Makedonija ke se oslobodi od petvekovnoto ropstvo. Vtorata balkanska vojna ne donese nisto novo za Makedonija, taa vojna bese zavojuvacka.Makedonija bese podelena na tri dela 1913 godina so Bukureskiot mir. Istata katastrofa ja dobi i vo prvata svetska vojna.Iljadi nasi makedonci gi dadoa svoite zivoti. Od seto ova se gleda deka nikoj ne napravil dobrina vo Makedonija. I denas vo tretiot milenium, 21 -viot vek , Makedonija s ebori za da opstane.Boze, uste sto ne ke vidi ovoj nas namacen narod.
Од: ivo
Датум: 15.08.2007 09:16:18
Василие Трбиќ, кого пробугарски ориентираните села во прилепскиот крај го паметат само по зло, слетал со авион на ливадите крај Зрзе и се криел во околината.
Од: dr.no
Датум: 15.08.2007 08:23:36
biznis si e biznis..... evreite dobija osteta za holokaustot ,paricno i voeno bea potpomognati pri sozdavanjeto na izrael od zapadot.....ne gledam nikakva paralela so slucajot na makedonija. -etnickata teritorija ni ja skratuvaat niz vekovite... -se iznamolivme za stranski investicii sekoja cest za feljtonot.....mnogu malku znaeme za naseto minato za da mozeme objektivno da gi ocenime sosedite i da znaeme koj sto ni pravel....
Од: egeec
Датум: 15.08.2007 06:22:00
Ova da go procita buckovski,toj sakase da imame zaednicka istorija so bugarite,da gledame demek kon idninata i na onoj majmunot ljubco[nema potreba od golemi bukvi],na kogo mu visi OKTA,neznam samo so sto gi zadolzil prethodnive vladi da ne go piknat vo Idrizovo,mame mu negovo.
Од: stater
Датум: 15.08.2007 04:02:26
A be MENE, ti bidi si pak dobar so site i nemoj nikoj da mrazis i pravi si biznis so site, AMA ne dozvoluvaj nekoj da te ponizuva i da ti vika deka si bugarin,srbin ili grk. Nie makedoncite ne napravivme nikomu zlo i nikogo ne navredivme pa zatoa ne im simnuvaj kapa mnogu. Tie nam treba javno da ni se izvinat za site zlostorstva sto gi napravile. Pozdrav !!!
Од: Iberija
Датум: 15.08.2007 01:29:41
Narod sto premnogu se oslonuva na svoja istorija i minato-nema idnina! Ova vazi osobeno za Grcite! Vakvite storii treba da se znaat, no ne treba da vlijaat vrz spoimuvanjeto na segasnosta. Navistina, makedonskiot narod najmnogu nastradal vo balkanskite vojni, Makedonija od 10 milioni Makedonci se rascepkala i se svela na nula, no nacionalistickite idei i futuristickite misii za obedinuvanje na site Makedonci vo edna drzava, mozat da dovedat do ona sto i se sluci na Srbija! Zavrsija vreminjata za osvojuvanje na teritorii i za nacionalna asimilacija, svrtete se kon idninata, od minatoto ne se zivee! Slava im na site onie sto gi dale zivotite za Makedonija i na site nevini sto nastradale, megjutoa da ne dozvolime nie samite da stradame i ponatamu, da ucime od minatoto sto bilo gresno, za da znaeme kako da postapuvame vo idninata! Ogromna blagodarnost sekako treba da im se odade na nastradanite.
Од: mene
Датум: 15.08.2007 00:39:00
abe luge svrtete se kon idninata ,so bilo kako bilo batali--i so sega aj da mrazime sekoj so dosol i ubival ovde, so znacit ni so srbi ni so bugari ni so grci treba da imame kontakt- (balkanski vojni) --i ni so albanci ni so germanci ni so italijani--( 2 svetska vojna) pa vo vtora svetska vojna nastradaa 6milioni evrei ,pa eto pak odat i pravat biznis so germanci --!!! daj bidete malku realni so pisuvate---i do kaj ojme so toj pamet--sigurno ne daleku
|
[
