|
Д-р Марко Китевски, НАУЧЕН СОВЕТНИК ВО ИНСТИТУТОТ ЗА МАКЕДОНСКА ЛИТЕРАТУРА
Денот на раѓањето на Исус Христос не е познат и во првите три века овој празник не се празнувал.
Причина за тоа е христијанскиот поглед на животот во тие времиња на робовладетелски општества.
Имено, тогаш кога животот на човекот имал мала вредност, му се посветувало поголемо внимание на крштавањето како духовно раѓање и на смртта како раѓање во вечниот живот.
На Божиќ, односно на денот што му претходи Бадник или Коледе, се изведуваат најмногу и најразновидни обичаи.
Месецот јануари е исполнет со празници.
Се празнува Божиќ, Василица,Водици,повеќе празници на големи христијански светители итн.
Што е причината за тоа?
Кога станува збор за овие празници и кога ќе се земат предвид обичаите што при тоа се изведуваат станува јасно дека се работи за контаминација на прастари претхристијански празнувања поврзани со почетокот на соларната година коишто подоцна, со примањето на христијанството на овие простори примиле многу христијански обележја.
Познато е и тоа дека во изминатите два милениума црквата водела жестока битка против старите пагански празнувања, против суеверието и други нехристијански форми на живот.
Многу од овие форми на народниот живот успеала да ги истисне од животот на човекот, но таму каде што тоа не й успевало правела компромис, па многу претхристијански празнувања добиле христијанска содржина и христијанска симболика.
Така, ако во василичарските обичаи гледаме чисто пагански празнувања, во обичаите поврзани со Бадник или Водици следиме повеќе слоеви на народната култура: пагански, битови, христијански итн.
Прастарите верувања во паганските божества подоцна добиле нова смисла и содржина, верување и молитви кон еден Бог, Господ Исус Христос.
Ако земеме предвид, пак, дека во овој период на годината исти обичаи (како на пр. прогнозирањето на среќата или иницирањето среќа и плодородие) во разни места се поврзани со различни празници (некаде со св. Игнат, во други места со Бадник во трети со Василица или Водици) ќе видиме дека станува збор за обичаи некогаш поврзани со почетокот на соларната година коишто подоцна добиле нова смисла во духот на христијанската вера.
Меѓу дванаесетте големи христијански празници Божиќ се празнува најсвечено.
Но, во овие празници не влегува Велигден, зашто тој се смета за празник над празниците. За тоа зошто овој празник се празнува толку свечено, постојат повеќе причини. Прво, на овој ден се празнува раѓањето на Господ Исус Христос, второто лице од Светата Троица.
Колку пак на човештвото му значи овој датум може да се види по тоа што тој е земен за камен-темелник при пресметувањето на времето, па така имаме Стара и Нова ера, односно време пред и по раѓањето на Исус.
Од друга страна, пак, со тоа што Божиќ се празнува во периодот кога на овие простори, односно во Римската империја се празнувале големите пагански празници, овој празник наследил многу од тие претхристијански празнувања.
Евангелските текстови сведочат дека римскиот император Август издал заповед да се изврши попис на населението во Империјата.
Секој требало да биде запишан во градот на своите дедовци.
Палестина тогаш била во рамките на Римската империја поради што и праведните Јосиф и Света Дева Марија од Назарет тргнале за Витлеем за да се запишат во овој град, зашто и двајцата биле од родот Давидов.
Кога пристигнале во Витлеем за нив немало место во гостилниците и куќите поради тоа што во градот имало многу народ дојден заради пописот.
Некои добри луѓе сакајќи да им помогнат ги упатиле во една пештера во близината на градот каде што пастирите во невреме ги засолнувале своите стада.
Ноќта силна светлина ја исполнила пештерата, но и околните ридови, потоа Света Дева Марија го родила својот Син превенец, го повила и го ставила во јаслите.
Силната светлина ги исплашила и пастирите што со своите стада ноќевале на отворено на околните ридови, но веднаш потоа ангелот Господов ги утешил јавувајќи им ја радосната вест:
"Не бојте се!
Еве, ви соопштувам голема радост, која ќе биде за сите луѓе; зашто денеска ви се роди во градот Давидов Спасител, Кој е Христос Господ; и еве ви знак:
ќе најдете повиен Младенец како лежи во јасли".
Веднаш потоа хорот на ангелите ја запеал песната:
"Слава на Бога во висините, а на земјата мир и меѓу луѓето добра волја"! (Лука 2/14).
Пастирите веднаш отрчале во пештерата каде што ги нашле Марија и Јосифа со Богомладенецот, му се поклониле, а потоа низ градот разгласиле за раѓањето на Спасителот.
Веднаш потоа кај првородениот син на Света Дева Марија пристигнале и тројцата мудреци од исток на коишто за раѓањето на Спасителот им соопштила необичната ѕвезда на небото која ги довела до пештерата движејќи се пред нив кога тие оделе и стоела кога тие одморале.
"И штом влегоа во куќата, го видоа Младенецот со мајка Му Марија и паднаа, па му се поклонија; а кога ги отворија своите ковчежиња, Му принесоа дарови: злато, ливан и измирна" (Матеј 2/11).
Овие дарови требало да претскажат дека новороденото дете е во исто време човек (измирната), Бог (ливанот - темјанот) и Цар (златото).
Значи, пред Богомладенецот прво се поклониле простите пастири и учените мудреци како овоземни жители, но и ангелите од небото што значи дека тој бил предодреден подеднакво да му припаѓа и на небото и на земјата.
Денот на раѓањето на Исус Христос не е познат и во првите три века овој празник не се празнувал.
Причина за тоа е христијанскиот поглед на животот, во тие времиња на робовладетелски општества.
Имено, тогаш кога животот на човекот имал мала вредност, му се посветувало поголемо внимание на крштавањето како духовно раѓање и на смртта како раѓање во вечниот живот.
Така во празникот Богојавление - Водици биле слеани повеќе спомени поврзани со животот на Исус Христос на земјата.
Подоцна кога престанале робовладителските општества, кога животот на обичниот човек добил поголема вредност се јавила потреба да се празнува и денот на раѓањето на Исус Христос.
И од практични причини се јавила потребата за одделување на празникот на Господовото раѓање од денот на неговото крштавање, зашто при празнувањето на овие спомени верниците не можеле во исто време да бидат и на местото на неговото раѓање во Витлеемската Пештера, и на местото на неговото крштавање на реката Јордан.
Во барањето на датумот кога тој да се празнува, Светата Христијанска црква решила тоа да биде денот кога во претхристијанскиот период се празнувал денот на новото сонце или на младото сонце, а тоа бил 25 декември, празник што паганите го празнувале многу свечено, со многу неморал, со пијанство, со гладијаторски игри и сл.
Ставајќи го празникот на Христовото раѓање на овој ден Црквата постигнала два ефекта:
од една страна масовно празнување на својот празник, а од друга страна бучните и во голема мера неморални пагански прослави ги свела на пристојно христијанско празнување.
Подоцна овој празник, Рождество Христово - Божиќ, истиснал повеќе претхистијански празници, но и присвоил многу обичаи поврзани со нив.
Така станал празник со најмногу и најразновидни обичаи.
Иако има претпоставки дека празникот се празнувал и порано, според некои истражувачи за најрано споменување на овој празник, или за негово востановување се смета календарот на папата Либериј (Либеријански календар) од 354 година кога се празнувал во Рим.
И за разлика од сите други празници кои западот ги добил од истокот, овој празник имал спротивен пат, од запад минал на исток, и за прв пат е празнуван во Цариград, каде што го востановил св. Григориј Богослов.
Можеме да речеме уште дека Божиќ е и матица на повеќе празници, бидејќи на тој ден се празнува раѓањето на Исус, зашто да не било раѓањето немало да има ни крштавање (Водици), ни распетие и воскресение (Велигден), ни јавување на Светиот Дух (Духовден), ни Воздвижение на чесниот крст (Крстовден), ни Преображение Господово итн.
На Божиќ, односно на денот што му претходи Бадник или Коледе, се изведуваат најмногу и најразновидни обичаи.
Како што споменавме претходно, станува збор за прастари, пред сè, пагански обичаи, во далечното минато поврзани со празнувањето на денот на новото сонце, но и на други празници од овој период од годината.
Многу од овие обичаи по примањето на христијанството од страна на нашиот народ добиле христијанска смисла и христијанска симболика.
Така, коледарскиот оган кој своето потекло го има далеку во претхристијанскиот период и според некои истражувачи имал цел да му се помогне на изнемоштеното сонце, кое во овој период од годината свети и топли со најслаб интензитет, а според други имал цел да ги изгори болестите и негативните демони, во христијанството добил нова смисла.
Христијаните од него чувствуваат Божја топлина и светлина што треба да ги растера мракот, незнањето, суеверието итн.
Богатата трпеза што на почетокот од годината според принципот на имитативната магија требало да обезбеди богата и родна година сега својата порека ја манифестира низ обредните предмети што добиле христијанска симболика:
виното, кое по востановувањето на светата тајна - причесна, ја претставува Господовата крв,
сламата, која потсетува на јаслите во Витлеемската пештера,
потоа свеќата, дабовата гранка, иконата, лебот итн.
Ако земеме предвид дека на богатата трпеза се присутни и оревите, рибата, медот, гравот, што имаат хтоничен карактер и што во дамнешните верувања се поврзани со душите на дамнешните предци, очигледно е дека во овој празник се слеани повеќе слоеви на народната култура.
Инаку, вечерата е посна затоа што се паѓа во периодот на постите.
Имено, на овој празник му претходат долгите Божиќни пости што започнуваат на 28/15 ноември.
Кога станува збор за вечерата да го кажеме и тоа дека не е обичај на Бадник да се оди на гости, туку секој празникот го празнува во кругот на семејството.
Оттука и пословицата:
"Пред Божиќ, зад Божиќ кај да си, дома да си".
Пред да започнаат домашните да вечераат, домаќинот го отворал прозорецот и го поканувал Дедо Боже на вечера со зборовите:
"Повели Дедо Боже да вечераме".
Во некои места софрата се изнесувала во дворот и оттука се упатувала поканата кон Дедо Боже.
Инаку, на Бадник и Божиќ се изведуваат и повеќе други обичаи.
Така, на пример, со многу внимание, но и со обичаи е проследено сечењето и горењето на дрвото "Бадник" коледарските огнови и многуте и со најразлична содржина песни што се пеат крај нив.
Децата по палењето на огновите и пеењето песни покрај нив ги посетуваат и куќите каде што исто така пеат песни, го најавуваат и го честитаат големиот празник
"денеска е Коледе, утре е Божик" за што добиваат дарови:
овошје, бомбони, пари итн.
Порано во селата за оваа прилика се меселе специјални колачи.
Месењето, пак, на кравајчето, питата или погачата со паричка што има цел да ја прогнозира среќата на членовите на семејството во некои краишта е поврзано со Бадник, но во други со Василица.
Како е да е станува збор за обичај што се изведувал на почетокот на годината кога нашите предци сакале да дознаат што ги очекува во годината што следува, но и да влијаат за посреќна и побериќетна година.
Во таа насока се и прогнозирањето на плодноста со жарчиња (јаглења), врзувањето на овошните дрва со сламата на која се вечерало, показникот (полазата), обредното сечење или колење на неродните овошки, животни, предмети (бочви, амбари и сл.) што всушност претставува заканување или иницирање на пообилен род итн.
Овој период од годината кога денот е најкус и сонцето најмалку свети, кога беснеат виулици, кога високиот снег и силните мразеви претставуваат закана по здравјето и животот на човекот, во свеста на дамнешните предци претставувал ризичен период.
Во почетокот овој критичен период се протегал на цел ноември и декември, но подоцна бил сведен на дванаесетте дена од Божиќ до Водици.
Наречен е Некрстени денови, Погани денови, а некои го викаат и Ристосови денови и тоа е период исполнет со религиозен страв и разни магиски заштити.
Исус е крстен на триесетгодишна возраст, но во паганските верувања жена леунка и дете некрстено се изложени на негативните демони поради што и овој период годината од празникот на раѓањето на Исус (Божиќ) до празникот на неговото крштавање (Водици) е сметан за критичен период исполнет со разни опасности.
Познато е дека во овој период луѓето не работеле потешки работи:
жените не ткаеле, не везеле, не плетеле, мажите не оделе на подолг пат (печалба и сл.).
Освен тоа луѓето изведувале и многу обичаи за бркање на негативните демони.
Такви се василичарските и русалиските обичаи.
Дури откако на Водици ќе била крстена (осветена) водата, се верувало дека се парализирани и тие негативни демони и дури потоа можело да се живее поспокојно и да се работат секакви работи.
На први јануари според православниот календар се празнуваат три спомени, односно три празници.
Првиот е Обрезание Господово, вториот е празникот на св. Василиј Велики и третиот е Православна Нова Година.
Според тогашните еврејски закони секое машко дете на осмиот ден од раѓањето било носено во храмот каде што по извршениот обред обрезување добивало име.
Овој обред значел и воспоставување врска со Бога поради што необрезаните се сметале за неосветени и нечисти, а со тоа и отпадници од еврејскиот народ.
И Исус на осмиот ден од раѓањето, од страна на светото семејство, бил однесен во храмот каде што по обрежувањето го добил името.
Во спомен на овој настан востановен е и празникот Обрезание Господово.
На овој ден 389 година починал големиот христијански светител св. Василиј Велики познат уште и како Кесариски поради тоа што долги години бил владика во
градот Кесарија Кападокиска.
Верен на изворните принципи на христијанското учење повеќепати бил прогонуван, направил големи дела, а останал запаметен како пример за позитивни човечки особини поради што црквата го нарекла Велики.
Меѓутоа, обичаите што се изведуваат на овој ден се поврзани со Православната Нова Година.
И на овој ден се палат огнови, се пеат песни, се прогнозира среќата и напредокот во претстојната година, се иницира среќа и благосостојба, се изведува обичајот суровење, (иницирање на здравје и напредок) оттука и денот е наречен Сурова итн. Драмската игра што во различни места на Македонија има различни имиња:
Џамала, или Бабари, Василичари, Ешкари итн. е во функција на одбрана од негативните демони со маски, врева (тапани, гајди, ѕвонци, тропање и сл.) но и иницирање на поубава иднина.
Во овој период на Некрстените денови се изведувале и познатите Русалиски игри коишто со строги правила на однесување, исто така имале за цел магиска заштита од негативните демони.
Што се однесува пак до празникот Богојавление или Водици може да се рече дека се работи исто така за голем христијански празник што се празнува во чест на крштавањето на Исус од страна на св. Јован Крстител.
И на овој ден што се празнува два дена се изведуваат богати обичаи како што се: крштавањето (осветувањето) на водата, фрлањето на крстот во водата, благословување на родот и стоката, одење по коледица и пеење на пригодни песни, избирање и менување на кумот итн.
Како и да е кога станува збор за овие зимски празници можеме да речеме дека нашиот народ ги празнува со многу внимание, со многу голема приврзаност кон својата христијанска вера, но и кон својата народна традиција.
Оттука многуте обичаи, народни песни, ора, драмски игри итн.
РОЖДЕСТВО НА НАШИОТ ГОСПОД ИСУС ХРИСТОС
Раѓањето Твое, Христе Боже наш, го озари светот со светлина на знаењето; во неа, пак, оние што им служеа на ѕвездите од ѕвездата се учеа Тебе да Ти се поклонуваат, Сонце на правдата, и да Те познаат Тебе, исток на висините, Господи, слава Ти.
Дева денес Го раѓа Оној што постоел од секогаш и земјата на недостапниот пештера му принесува.
Ангелите со пастирите Го прославуваат, а мудреците со ѕвездата патуваат, зашто заради нас се роди Дете младо, Превечниот Бог.
Збирајте се дечиња,
стред село на грејачка,
огон да си палиме,
за да се изгреиме,
оти после ќе одиме
Коледа да викаме,
костење да збираме,
за Бадник да јадиме.
Божик да го чекаме
и прасе да јадиме.
Како се слават божикните празници?
Молитви за благосостојба, среќа и плодност
Божикните празници почнуваат од божикните поклади (27.11) и се прославуваат до Водици-Богојавление (19.1).
За нив народот почнува да се подготвува рано, уште во текот на шесте недели од божикните пости
На православниот празник Божик, македонските христијани го празнуваат раѓањето на богомладенецот Исус Христос. Важноста на овој ден е и во тоа што тој е земен за клучен датум, за пресметување на времето на старата и новата ера, односно времето пред и по раѓањето на Исус Христос.
Божик спаѓа во зимскиот циклус празници, кои почнуваат со зимската краткоденица (22 декември), а завршуваат со пролетната рамноденица (21 март).
Во празничниот циклус, Бадник и Божик се "најмаркантни" по обичаите што се изведуваат.
Божик се празнува на седми јануари по стариот, јулијански, односно на 25 декември, по новиот - грегоријански календар.
Прославата на Божик датира од вториот век, а елементите на прославувањето на овој празник се забележани уште во времето пред раѓањето на Исус Христос, од таканаречениот пагански, претхристијански период, кога во многубожечките религии се празнувале раѓањето на новото сонце и почетокот на зголемувањето на денот.
Во овие религии култот кон сонцето бил многу развиен - се принесувале жртви, се одржувале многу обреди, за да се "помогне" при раѓање на сонцето и зголемувањето на денот.
Со обичаите се навестувало и доаѓањето на Новата година, која се пречекувала некаде токму на зимската краткоденица, кога почнува зголемувањето на денот, а некаде на преминот од зима во пролет - вели м-р Зоранчо Малинов, етнолог во Институтот за фолклор "Марко Цепенков", во Скопје.
Празнувањето на овој циклус празници е поврзано со обичаите што се изведуваат на празникот Свети Андреј, кога се врши обредот приготвување панспермија (варени жита и зрнести култури), со што се настојува да се обезбеди побогата жетва на овие култури во наредната година.
Овој обичај се изведува и на празникот Света Варвара, кој се слави на 17 декември, по новиот, или на 4 декември, по стариот календар.
"Вистинските" бадникови и божикни обичаи почнуваат на 2 јануари со празникот Св. Игнат.
На овој ден во некои краеви во Македонија се месат колачиња (како коледарските), а некаде се изведува и обичајот полазеник.
За полазеник се сметал првиот гостин што доаѓал и го пречекорувал прагот на куќата.
Каков ќе биде полазеникот - таква ќе биде и претстојната година за семејството.
Ако е тој млад убав човек, годината ќе биде среќна, бериќетна и успешна.
Ако влезе некој изнемоштен старец, се сметало дека на членовите на семејството годината ќе им тргне на лошо.
Обичајот на полазување се изведува и на други празници - на Зачетие на света Ана, на Св. Игнат, а некаде на Коледе или на Божик.
На Свети Игнат малите деца ги подигале на прагот од вратата, за главата или за ушите, нагоре за да растат во новата година. Овој празник во Штипско и Радовишко и во други краишта на Источна Македонија се нарекува "Игнат- подигнат".
За Свети Игнат е врзано верувањето дека од овој празник денот почнува да расте за еден врв од игла или, пак, колку што може петелот да скокне од прагот.
За празникот Света Варвара постои верување дека денот и ноќта се "заваруваат", односно дека доаѓа до еден стадиум по кој денот почнува да се зголемува за сметка на ноќта.
За празникот Св. Андреа, пак, се верува дека денот почнува да "наедрува" - да се зголемува.
Со ваквите толкувања, вели Малинов, народот ги објаснувал астрономските појави во врска со почетокот на зголемувањето на денот за сметка на ноќта.
"Пред Божик,
зад Божик, кај и
да си - дома да си"
Најбогат со обичаи од циклусот новогодишни празници е Бадник.
Тој е поделен на два дела - периодот од полноќ до пладне на шести јануари е Коледе, а од пладне до полноќ се слави Бадник.
Обичаите за Коледе-Бадник почнуваат во ноќта пред празникот, кога луѓето се собираат и палат обредни коледарски огнови, околу кои пеат обредни песни меѓу кои и песни со еротска содржина.
Со изведувањето на овој обичај се асоцира на култот кон плодноста, бидејќи во овој период од годината се преминува од една во друга сезона и се посакува поголема плодност, бериќет на полето, стоката и на луѓето во наредната година - објаснува Малинов.
Коледарските огнови горат до доцна во ноќта.
Утрото коледарите одат по куќите во селото и пеат коледарски песни.
Тие се дарувани од домаќинките со колачиња, кои се прават специјално за оваа пригода, но и со сезонско овошје: јаболка, ореви, бадеми, костени, суви смокви и др.
Постарите коледари биле честени и со ракија.
Намирниците што ги добиваат коледарите треба да бидат "посни", бидејќи се уште трае божикниот пост.
На празникот Коледе-Бадник највпечатлив е обредот што се врши при вечерата на Бадник.
Прославата на Бадник почнува со обредно сечење на бадниковото дрво, кое најчесто е од даб, но може да биде и од круша, слива, а некаде се зема и дрво од смрека. Бадниковото дрво се сече на ритуален начин - со еден отсек.
Бадникот го носи домаќинот, кој овој чин треба да го изврши во ритуален молк за да не се омаѓоса ритуалното дрво, кое треба да гори цела вечер.
Дрвото се внесува во куќата на свечен начин - домаќинката го пречекува домаќинот, кој и вели:
"Еве ти носам бадник, дојде Бадник", со што го навестува раѓањето на Исус Христос, богомладенецот.
Затоа празникот што се празнува наредниот ден се нарекува Божик, што доаѓа од старословенската деминутивна форма за Бог - Божик, односно Боже.
Бадникот се поставувал на огништето и дрвото горело до сабајлето.
Особено било значајно да се види прегорувањето на бадникот односно прекршувањето на средината на дрвото.
На оној што ќе го видел тоа, најчесто му било таксувано јагне или друго животно што ќе се роди напролет.
Се настојувало тој чин први да го забележат децата.
Порано за Бадник било важно целото семејство да остане будно околу бадниковото дрво. Според истражувачите на обичаите и истражувачите на историјата на религијата, името Бадник доаѓа од овој обичај - бдеење (старословенски "бдети") над ритуално дрво. Постарите луѓе настојувале цела ноќ да останат будни и да го дочекаат изгревот на сонцето.
Вечерта на Бадник, освен бадниковото дрво, во домот се внесуваат и други обредни елементи - слама, рало и житни култури.
Сламата чуканица ((ржанова) се ставала на земја и со неа се правел крст.
Врз сламата се постилала крпа-цедилка и на неа се поставува вечерата. Некаде, пак, врз сламата се става софра.
Понова варијанта е кога се вечера на маса, а сламата се става под маса.
Сламата се поврзува и со раѓањето на богомладенецот Исус во пештерата во Витлеем, каде што имало и јасли со слама за стоката.
Освен слама, во некои краеви се внесува и ралото односно плугот, што е симбол за плодна година, вели Малинов.
Некаде се палела свеќа и на масата се ставале сите жита (панспермија) за да биде побогат родот во наредната година.
На Бадник пред да се почне со вечера се поставувало и јаже во круг во кој се ставало жито и се носеле кокошки да го колват житото за да живината остане во кругот на семејството.
Се правел и обичај со жар - на неколку жарчиња се ставале пченица, овес, јачмен, рж и се гатало.
Се сметало, вели Малинов, дека на она жито што ќе остане цело и неизгорено годината ќе му биде наклонета.
Затоа од него се саделе поголеми количества.
За бадниковата вечера се прави обредното лепче со пара, познато како кравајче, а некаде како пупе.
За лепчето е важно што во него се става една паричка и се смета дека оној кому ќе се падне при кршењето на лепчето ќе биде најсреќен во претстојната година.
Парата се чувала во чаша со вино неколку дена, а потоа со неа се купувало сол, со која се закрмувала стоката.
Значи се настојува магиската моќ на парата да се пренесе на стоката, за да биде поплодна и да дава повеќе млеко.
Некаде парата ја чувале до наредната година - до наредниот Бадник, и повторно ја ставале во кравајчето. За оваа вечер важен е и обредниот леб-вечерник, некаде познат и како гумно, на кој со одредени симболи се означуваат сите членови и активности на семејството - орач, овци, говеда, пчеларник и др.
На овој начин луѓето сакале на сите што се на вечерникот да им посакаат успешна, бериќетна, плодна и среќна година.
Сите јадења што се приготвуваат на бадниковата вечера треба да бидат посни, бидејќи тоа е последниот ден од божикниот пост.
Пред да се почне со вечерата домаќинот излегува со зелникот, или со погачата односно обредниот леб, надвор во дворот, на гумното или на прагот од куќата и го кани дедо Господ да вечера со нив.
Тој вели: "Дојди, Боже, да вечераме".
Со ова се кани оној што управува со нашите животи да дојде, да биде нагостен, и да биде дел од таа обредна вечера, бидејќи кога ќе се навечера ќе биде задоволен и ќе пружи благодет и бериќет.
Кога се крши кравајчето во некои краеви, првото скршено парче му се дава на Господ, следното е за куќата, а некаде за стоката.
Потоа им се дава и на членовите од семејството, според староста.
Како се слави Божик?
Утрото на Божик членовите на семејството не обавуваат активности, бидејќи според адетот софрата треба да се остави нераздигната, за да не се растурат обредните магиски елементи од бадниковата вечер.
На Божик домаќинот или некој од членовите на семејството со сламата ги врзува родните дрва, за да бидат благословени со сламата, вели Малинов.
На Божик се оди во црква и се врши причестување со земање нафора и вино, кои ги симболизираат Исусовото тело и крв.
По овој чин луѓето смеат да се омрсат.
Најчесто порано се омрсувале со печено или пржено врапче за да им биде годината лесна како врапче и за да можат лесно да ги пребродуваат проблемите и тешкотиите, вели Малинов.
По омрсување со врапче прославата на Божик продолжува со богат ручек.
Се подготвува богата софра, на која скоро задолжително било свинското месо.
На денот на Христовото раѓање, по одењето во црква луѓето се веселеле, играле и пееле среде село.
Божик, според црковниот календар, се празнува три дена.
Вториот ден е Соборот на Света Богородица, а третиот е Свети Стефан првомаченик.
Во некои краеви на овие празници, луѓето што го носат името Божидар, Божо, Бошко и сл. слават именден на Божик, а Стефан, Стојан, Стојче слават на Св.Стефан.
Од Божик почнуваат 12-те таканаречени некрстени или нечисти, погани денови, кои траат се до пред Водици, денот кога Исус бил крстен.
Се верува дека во овие денови се движат зли духови, караконџули, вампири, вештерки и сл. кои ги загрозуваат безбедноста и сигурноста на луѓето.
Затоа од Божик до Водици, луѓето со себе носеле најразлични амајлии - апотропејски средства со кои се заштитувале од злите духови, како што се лук, пелин, сол.
|
