Решение на македонския съд против Радко от 2001 г. / Политика, Свят / Македония

РЕШЕНИЕТО НА УСТАВНИОТ СУД
НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА

Публикувано во

СЛУЖБЕН ВЕСНИК НА РМ Бр. 27 од 10.04.2001 г.

Уставниот суд на Република Македонија, врз основа на член 110 и 112 од Уставот на Република Македонија и член 70 алинеја 1 од Деловникот на Уставниот суд на Република Македонија ("Службен весник на Република Македонија" бр.70/92) на седницата одржана на 21 март 2001 година, донесе

О Д Л У К А

1. СЕ ПОНИШТУВААТ:

а) Програмата за работа на 3дружението на граѓани "Радко"- со седиште во Охрид, донесена на Собранието на основачите, на седницата одржана на 24 мај 2000 година и

б) Статутот на 3дружението на граѓани "Радко"- co седиште во Охрид, донесен на Собранието на основачите, на седницата одржана на 24 мај 2000 година.

2. Оваа одлука произведува правно дејство од денот на објавувањето во "Службен весник на Република Македонија".

3. Уставниот суд на Република Македонија, по повод иницијативата од: м-р Јагнула Куновска, Душко Апостолски и Лефко Таневски, адвокати од Скопје, со решение У.бр.168/2000 и У.бр.169/2000 од 17 јануари 2001 година, поведе постапка за оценување уставноста на актите означени под а) и б) во точката 1 на оваа одлука, затоа што основано се постави прашањето за нивната согласност со Уставот на Република Македонија.

4. Судот на седницата утврди дека во уводниот дел од Програмата на 3дружението се појаснува дека за негово име е прифатен најчесто ползуваниот псевдоним на Иван Михајлов - "Радко", чија револуционерна дејност, а посебно културната и публицистичка актива биле вткаени во историјата на Македонија. И покрај тоа што неговото дело дgпрва ќе се оценувало, неспорен бил фактот дека под негово раководство македонското ослободително движење прераснало во голем пример за слободољубието на човечкиот дух.

Во првата глава од Програмата се истакнува дека Иван Михајлов-"Радко", како морален и интелектуален столб на револуционерната и културната борба на Болгарите од Македонија, е автор на публикации кои се најавтентично и најавторитативно свидетелство за идејната содржина на македонското ослободително движење. Заради својата фактографска заснованост, тие останувале историски источник од неспорен научен формат. Неговата оставина, на денешните и идните поколенија им ги приопштувала најсигурните доказателства (докази) за револуционерната и културната борба на Болгарите од Македонија.

Во втората глава се содржани целите на Здружението:

- издигнување и афирмација на македонското културно пространство, со приоритет на културно - историскиот идентитет на Славјаните од Македонија, кои што през вековите се пројавувале како болгари;

- воспоставување на традиционалните етички и човечки цанности и

- афирмација на македонското ослободително движење.

Во третата глава се определува начинот на реализирањето на целите на Здружението и тоа преку:

- сопствена книгоиздавачка дејност, издавање на сопствен весник и сопствени електронски медии;

- организирање на конференции, семинари и трибини со учество на видни научни и културни дејци од земјата и странство и

- соработка на Здружението со научни, културни и образовни институции, со подобни здруженија и организации од земјата и странство.

Со Статутот на здружението "Радко" се уредуваат основните начела на организирање, името, седиштето и дејноста на Здружението, програмските цели и активности, правата, должностите и едговорностите на членовите, правниот статус, печат, штембил и знак како и изворот на материјалните средства неопходни за работа, остварување на јавност во работата; определување на услови за основање на организациони единици, условите и начинот на пристапување и исклучување од 3дружението, неговото претставување и застапување во правниот промет и кон трети лица и престанувањето на 3дружението.

Посебно внимание, според Судот, заслужуваат одредбите од член 3 став 2 и член 7 алинеја З од овој статут. Имено, согласно член З став 2 од Статутот, 3дружението "Радко" е самостојна, непартиска и општествена организација кое се занимава со изучување и афирмација на македонското ослободително движење, преку општо прифатени демократски стандарди и принципи.

Согласно член 7 алинеја З од Статутот, 3дружението ги има следните цели и задачи:

- залагање за афирмација на целите, задачите и идеите на македонското ослободително движење преку издавање на сопствен весник. книгоиздавачка дејност, бибтлиотеки, преку сопствени електронски медиуми, семинари, конференции, трибини и други културни форми на делување.

5. Согласно член 110 алинеја 7 од Уставот, Уставниот суд на Република Македонија одлучува за уставноста на програмите и стаryтите на политичките партии и на здруженијата на граѓаните.

Согласно став 1 на член 20 од Уставот на граѓаните им се гарантира слободата на здружување заради остварување и заштита на нивните политички, економски, социјални, кулryрни и други права и уверувања.

Во ставот 2 на овој член од Уставот е утврдено дека граѓаните можат слободно да основаат здруженија на граѓани и политички партии, да пристапуваат кон нив и од нив да истапуваат.

Ставот З на овој член од Уставот, пак, содржи императивна норма според која програмите и дејствувањето на здруженијата на граѓаните не можат да бидат насочени кон насилно уривање на уставниот поредок на Републиката или разгорување на национална или верска омраза или нетрпеливост.

Имајќи ги предвид наведените уставни одредби наспроти содржината на Статутот и на Програмата за дејствување на Здружението на граѓани "RADKO" - Охрид, Судот утврди дека истите се насочени кон насилно уривање на уставниот поредок на Република Македонија и разгорување на национална или верска омраза или нетрпеливост.

Ова од причина што според учењето на Иван Михајлов "Радко", македонскиот етнос никогаш не суштествувал на овој простор, ryку истиот им припаѓал на Болгарите од Македонија и дека со неговото признавање бил направен најкрупниот престап во болшевичката централа за времето на нејзиното суштествување. Имено, според неговото учење, процесот на дебугаризација на Македонија, насилно спроведен после втората светска војна, претставува - србо-комунистичко ропство, а оваа србо-комунистичко доктрина и по осамостојувањето на Република Македонија од 1991 година, продолжувала да биде официјална доктрина во државата.

Поведени од тие причини, основачите на Здружениетс "Радко'' си поставиле основни цели содржани во Програмата на Здружението: издигнување и афирмација на македонското културно пространство со прироитет на културноисторискиот идентитет на славјанското население од Македонија, кое што низ вековите ја пројавувало својата болгарска етничка припадност; воспоставуање на традиционални етички и човекови вредности; незаборавањето на бугарско етничкото потекло на македонскиот народ, што инаку би значело одрекување од неговата традиција и од неговата кулryра.

Афирмацијата, пак, на идеите на македонското ослободително движење, според Здружението, всушност значи ослободување од "македонизмот", како србо-комунистичко доктрина и од "измислената македонска нација" која била искористена како отворена врата за влегување на целокупна Македонија во рамките на Југославија.

Имајќи го предвид изнесеното, Судот оцени дека Статутот и Програмата на Здружението на граѓани "Радко" - Охрид, се насочени кон насилно уривање на уставниот поредок на Република Македонија и разгорување на национална или верска омраза или нетрпеливост, поради што утврди дека истите не се во согласност со Уставот на Република Македонија.

При заземањето на овој став, Судот имаше предвид деќа слободата и правото на здружување и дејствување на граѓаните, како дел од корпусот на слободите и правата на човекот и граѓанинот, е темелна вредност за опстојување и развивање на демократските односи во вршењето на власта во Република Македонија,' во чија основа се граѓаните со своите слободи, права, стремежи и интереси, односно за остварување на уставната определба на Република Македонија како демократска држава, поради што оваа блобода и право е изречно гарантирана во член 20 став 1 и 2 од Уставот на Република Македонија.

Меѓутоа, според оценката на Судот, слободата и правото на здружување, организирање и дејствување не може да се сфати и одобри во целите и изборот на средствата за нивно остварување.

Имено, принципите и гаранциите на остварувањето на слободата на здружување и дејствување недвосмислено се определени во член 20 став 3 од Уставот, со забраната програмите и дејствувањето на здруженијата на граѓаните да бидат насочени кон насилно уривање на уставниот поредок на Републиката и кон поттикнување и разгорување на национална или верска омраза или нетарпеливост, како и во 1 .3 и 8 од Уставот, кои обварзуваат на почитување на суверенитетот и територијалниот интегритет на Републиката.

Понатаму, Судот утврди дека Програмата и Статутот на 3дружението, гледани од аспект на забраните што се утврдени во член 20 став 3 од Уставот, треба да се оквалификуваат како програмски цели кои директно и експлицитно повикуваат на уривање на уставниот поредок, односно изречно поттикнуваат разгорување на национална омраза и нетрпеливост, и како определба и активности кои објективно значат насоченост кон она што Уставот не го дозволува.

Во овој контекст, Судот ја имаше предвид и Преамбулата на Уставот на Република Македонија во која се поаѓа од историскиот факт дека Македонија е конституирана како национална држава на македонскиот народ и дека секое дејствување усмерено кон негирање на неговата самобитност, всушност е насочено кон насилно уривање на уставниот поредок на Републиката, кон поттикнување или разгорување на национална или верска омраза или нетрпеливост и кон негирање на слободното изразување на неговата национална припадност.

Имајќи го предвид изнесеното, Судот утврди дека и програмата и Статутот на Здружението на граѓани "Радко" - Охрид, се насочени кон насилно уривање на државниот поредок, попречување на слободното изразување на националната при-падност на македонскиот народ, односно негирање на неговата самобитност и разгорување на национална или верска омраза или нетрпеливост, поради што одлучи како во точката 1 од оваа одлука.

6. Оваа одлука Судот ја донесе во состав од претседателот на Судот д-р Тодор Џунов и судиите Бахри Исљами, д-р Никола Крлески, Олга Лазова, д-р Стојмен Михајловски, д-р Милан Недков, д-р Јован Проевски, Бесим Селими и д-р Јосиф Талевски.

У.бр. 168/2000 и У. бр. 169/2000
21 Март 2001 г.
Скопје

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Македонија
д-р Тодор Џунов

ГЕНЕРАЛЕН СЕКРЕТАР
на Уставниот суд на Републикa Македонија
д-р Тодор Кралев