За општините по втор пат
Марјан Ѓорчев




Собрание. Врв на парламентарната демократија. Средиште на циркулацијата на идеи. Бојата на новото утро на нашето општество. Простор каде што формалните демократски начела се трансформираат во реална демократија на граѓаните. Власт на демосот. Појдовна точка за сите пресметки со сеништата од минатото. Истовремено и светлозрачно насочување кон сончевите хоризонти на иднината. Иднината може да биде возвишена перспектива. А може да биде и градобитен облак со громовски татнежи, молњи и бури. Сў зависи како ќе ја разбереме демократијата. Како можност за доминација на парламентарното мнозинство. Или, пак, како диктатура со демократијата.

Да се биде член на парламентот е двојна обврска. Најпрво човечка. Таа обврска е борба со нашата совест. Потоа и граѓанска обврска. Тоа е наша должност како општествени битиа. Во сиот овој хармоничен облик на содејство на праведноста, разумот, совеста, единствената дилема е партиската обврска. Вечна реперкусија на оние кои покрај општиот човечки интерес, застапуваат и поединечен интерес на група партиски истомисленици. Приврзаноста кон редот во партијата е страшен душевен товар. Идеолошкиот стил на партиската лексика ги претвара луѓето од мислечки индивидуи во демократски гладијатори. Со мечот или на него.

По прашањето за општините Собранието е немоќно. Иако членовите на Собранието за тоа не се ни свесни. В ред е кога си вообразуваме дека историјата ќе нў памети како законодавни творци. Но, сосема погрешно е да размислуваме дека сме повикани во името на граѓаните да им определиме во каква општинска заедница треба да живеат. Од причини што општината е постар облик на меѓучовечка комуникација од Собранието. Општината е човечка заедница, не само единица на локална самоуправа. И нашата обврска како членови на парламентот се претопува во наша обврска како членови на нашите општини. Како комшии, станари во иста зграда, жители во исто маало...

Во каков амбиент го донесуваме законот за територијално разграничување на општините. Прво, бесмислено ги пренебрегнавме резултатите од 41 општински референдум. Ја омаловажуваме волјата на нашите сограѓани. Потоа, актот за донесување на овој најважен закон од аспект на непосредното практикување на демократијата го претвараме во еднократен чин. Несовесна надеж на централната власт за временска практична ефикасност.

Не разбираме дека временската димензија има само функција да ја констатира просторната измерливост. Дефинирањето на просторот на општината е процес. Траењето на тој процес може да биде 3, 4 или 5 години. Актуелната централна власт не го има предвид ниту расположението на граѓаните. Имено, резулататите на истражувањата на УНДП (извештај број 1 од 2003 година) упатуваат на апсолутно одбивање на граѓаните за нова територијална поделба. Во огромен процент над бројката педесет, и како граѓани и како припадници на етнички заедници, луѓето велат: "Нема потреба од нова територијална поделба". Исто така, ни упатуваат и порака дека немаат верба во новото кроење на општинските меѓи како разрешница на етничките проблеми во Македонија.

Повикувањето на одредбите од Рамковниот договор создава уште поголемо замешателство. Штом некое решение, договор или појаснување за одредена работа се протежира како единствено, програмирано, задолжително, не само што не може да биде применливо туку дури мутира во латентна декадентност, којашто брзо се претвара во неизлечив синдром. Да, почитувани мои пријатели, Македонија боледува од синдромот наречен "Рамковен договор".

Ние сме во тешка заблуда. Трчаме бесконечна маратонска трка. Не сме свесни дека со изгласувањето на уставните амандмани во Собранието, Рамковниот договор е временски анахрон.

Уставот на Македонија упатува дека правото на локална самоуправа е израз на волјата на граѓаните да управуваат со општините. Граѓаните се организираат и сами решаваат кој облик на демократија ќе го применуваат. Непосредниот облик на демократија (граѓански иницијативи, собири на граѓани, референдум) или посредниот облик на демократија. Во тој случај, избираат на локални избори градоначалник и членови на општинскиот совет.

Европската повелба за локална самоуправа е уште покатегорична од нашиот Устав. Македонија ја потпиша таа повелба во 1996 година. Во услови кога се укинува или се менуваат границите на одредена општина, мора да бидат консултирани граѓаните на таа општина. Референдумското изјаснување на граѓаните се предвидува како облик на консултација. Господа од владината и собраниска провиненција. Општината постои заради граѓаните, а не заради потребата на државата или потребите на владината коалиција. Тоа го вели Европа. Натаму чекориме. Европските стандарди за локалната власт ужасно се обврзувачки за централната власт. И не е во прашање само да ја исполниме потребната норма од поднесени и изгласани законски проекти. Во прашање е, пред сў, процесот на одлучување. Процесот на градење односи на доверба помеѓу граѓаните и власта. Кон Европа не се чекори со картотека од закони под мишка. Кон Европа се чекори со верба во нашиот систем, нашите демократски принципи.

Македонија е регионално нерамнерно развиена земја. Нам ни е потребна стратегија за мали општини. Мала држава сме. Сиромашна. Оттука и заложбите за мали општини се заложба за поквалитетен начин на живеење на граѓаните. Похумано задоволување на нивните потреби. Оти, што е општината. Тоа е нашиот двор, нашата улица. Таму поминуваме најголем дел од нашиот живот. Во општината се раѓаме и умираме. Се социјализираме и образуваме. Стекнуваме пријатели, навики, обичаи. Можеме да се потпреме на традицијата. Во општината сме ги разрешувале сите проблеми.

Едноставно, во општината граѓаните се власт. Да не им го скратуваме тоа граѓанско право. Со аргументите за колективно право на припадниците на албанската етничка заедница, чекориме во спротивна насока од граѓанска власт. Во спротивна насока од Европа. Каде се правата на мнозинскиот македонски народ. Каде се правата на другите пет етнички заедници во Македонија. Се запатуваме ли по старите балкански патеки, коишто не нў водат никаде, освен во конфликтна самоизолација и општа беда.

Имаме имиџ на држава којашто ја докажа својата хуманост со прифаќањето 360.000 бегалци од Косово за време на косовската криза. Имиџ на држава која изнајде политичко решение за воена криза. Тоа не беше наша воена криза. Меѓутоа, успеавме да се справиме со тоа. Да не дозволиме сите заедно да го прокоцкаме тој имиџ. Да не се исплашиме пред можноста да бидеме луѓе на демократијата. Луѓе кои ќе комуницираат граѓански. Да бидеме пример, а не модел за содржина на живеење, кое е само наше, исконско, автентично. Никаде надвор од Македонија нема да бидеме тоа што сме дома. Никаде нема да не почитуваат како во нашите општини. Не смееме да допуштиме механичките интерференции на државната политика да ја пренасочат граѓанската волја кон етнички содржини. Историјата го изврши својот избор. Македонија чекори кон Европа како самостојна, независна, унитарна држава. Етничкиот дискурс, потенциран и наметнат со сила или, пак, со ракавици преку парламентарната демократија е тест за сите нас. Ќе го положиме или ќе паднеме на испитот. Сами решаваме.

(Авторот е пратеник)