Re: 1601 godina Kralstvoto na Slovenite od Mauro Or / Политика, Свят / Македония

Самоопределувањето на Македонците

Мојата статија „Македонски национализам" објавена во в. „Мир," од 12 ов. м. му го предизви-кала гневот на в. „Свободна реч", којашто ме на-рече „еден човек што уште не си ја знае народнос-та", со „простачки умувања", кој „може да пишува нелепости, дури нискости" и е „познат по тоа што некогаш бил во услуга на српската пропаганда" поддржувајќи ја „теоријата на белградскиот професор Цвииќ" за постоењето одделна македонска народност. Пишаното од „Свободна реч" за мене предизвика голема огорченост против мене од страна на жителите на градот во којшто живеам и дури се најдоа луге кои, без да му мислат многу, тврдеа дека тие знаеле оти јас, како студент, сум ги посетувал собранијата и на бугарските и на српските студенти и затоа сум бидувал најсрамно избркуван од собранијата на првите.

Слични глупости и клевети, какви што се напишаа во „Свободна реч" и се растураа во Карлово, човек можеше да очекува, но тие малку ме возне-мируваат, зашто се очевидни за секого што ја има прочитано мојата статија во „Мир" и којшто го познава моето минато. А такви ќе се најдат не мал-ку во Бугарија. Исто така и за Србите е очеввден клеветничкиот карактер на сето она што се пишува и се зборува на моја адреса во врска со моето становиште по македонското прашање.

Јас многу добро знаев дека ќе бидам нападнат за мојот „Македонски национализам", дека тој на никаков начнн нема да биде отпечатен во в. „Илин-ден" и дури не бев уверен дека ќе го отпечати и в. „Мир". При сето тоа ја напишав статијата и ја испратив во Редакцијата на „Мир". И на другиот ден по нејзиното напечатување „Свободна реч" направи од мене човек што уште не си ја знае народноста.

За жал, „Свободна реч" не можеше да ме одучи од моите „простачки умувања". Јас пак наоѓам дека Македонија денеска е распокината, дека Грците успеаја да и ги земат најдобрите делови, да го испадат оттаму македонското население и да го заменат со азијатски дошлаци што денеска се трупаат покрај српската и бугарската граница, како што едно време византиските императори покрај бугарската граница образувале воени населби од азијатски колонисти — Ерменци и павлиќани. Наоѓам исто така дека ако Србите и Бугарите не се помират и ако Македонците не бидат впрегнати во доброволна соработка со Бугарите и со Србите за запирањето на грчкиот бран што бавно, но сигурно се движи од југ на север, ние сите: и Србите и Бугарите и Македонците ќе потонеме во несловенското море што од сите страни не опкружува. Мислам дека само во слогата, во соработката помеѓу Србите, Македонците и Бугарите е спасот на сите нас. Србите и Бугарите спореа, печалеа Граците и Романците, ја загубија Македонија, Тракија и Добруџа.

Најважниот услов за соработката помеѓу Србите, Бугарите и Македонците е, меѓутоа, полната сло-бода во самоопределувањето на Македонците. И ете за последново прашање јас го истакнав принципот на македонскиот патриотизам и национализам, како наполно неутрален и задоволувачки и за Србите и за Бугарите и за Македонците; засега можеби поправилно би било да се рече дека еднакво не ги задоволува ни Србите, ии Бугарите ниту пак Македонците.

Бидејќи од српско-бугарската несогласност стра-даме стред се ние, Македонците, наш долг е да го бараме средството и патот за помируањето. Тоа не тера „да не си ја знаеме" до денеска народноста и да им кажеме и на Србите и на Бугарите: заборавете ја својата великосрпска и великобугарска идеја, откажете се да ни го натрапувате вашиот национализам и патриотизам, во основата на кој лежи претпочитувањето на вашите интереси пред нашите. Дајте ни да си имаме свои разбирања за нашите односи спрема вас и спрема вашиот спор за нас и за нашата татковина, како и за средствата со кои ќе се дојде до општо јужнословенско добрување. Дајте ни да си имаме свои, македонски национални чувства и да создаваме македонска култура, како што сме го правеле тоа со векови и кога нашата татковина не влегувала во една држава со вашата.

Како Македонци, ние ќе бидиме пополезни и на Македонија, и на Бугарија и на Србија, воопшто на целото јужно словенство, отколку како Бугари или Срби.

Како Бугарин јас одамна би рекол: Каква ти Македонија! И тука ми е добро, нема зошто да мислам за она што е веќе загубено. Но како Македонец, јас во Бугарија се чувствувам како на туѓина, каде што навистина се наоѓам меѓу родни браќа, но не сум си дома, во својата татковина. Таа е таму, каде што сум се родил и каде што јас треба да си ги оставам коските, каде што треба да отиде мојот син, ако не ми биде судено да отидам јас лично.

Свеста и чувството дека сум Македонец треба да стојат повисоко од се друго на светов. Македо-нецот не треба да се слева и да се обезличува жи-веејќи меѓу Бугари и Срби. Ние можеме да ја кон-статираме близоста на српските, бугарските и македонските интереси, но се треба да биде оценувано од македонско гледиште.

Беззаветната и безгранична љубов кон Македо-нија, постојаното мислење и работење за интересите на Македонија и полн конзерватизам во пројавите на македонскиот национален дух: јазикот, народната поезија, наравите, обичаите — ете ги главните црти на македонскиот национализам, изјаснет преку „простачките умувања на еден човек што уште не си ја знае народноста".

Но ние не сме егоисти. Ние не мислиме само за себеси. Ние сме готови да им услужиме и на Ср-бите и на Бугарите, под услов услугата да ни биде доброволна, а не изнудена.

Знаат ли Србите со што ќе им услужиме: ние сите ќе изумреме, но нема да дозволиме грчка нога да ги пречекори денешните граници на српска и бугарска Македонија. Но тоа ќе го направиме ние како Македонци, но не и како Срби. Со Грците ние ќе се бориме, зашто се единствените наши векoвни историски непријатели. Целата наша македонска национална историја е полна со борби против Грците. Борба со Бугари и со Срби не познава македонската историја: Бугарите и Србите ги почитуваа националиите права на Македонците во средните векови и само Грците ни го убиваа националниоот дух и не денационализираа. Тие и денеска не гонат од родните пепелншта и следствено не потсетуваат за нашиот стар историски долг да ги изгониме неканетите гости од нашите дедовски, предедовоки земји.

Тоа е македонското национално чувство, тоа е историскиот позив на Македонецот што може да го исполни само како слободен и рамноправен граѓанин на Југославија, на когошто му е дозволено да мисли, да чувствува, да зборува и да дејствува како Македонец.

К. Мисирков : Самоопределението на македонците, „Мир", 7427, 25. III 1925, 1.

Паисий Хилендарски е македонски българин роден в гр. Банско /Пиринска Македония/ през 1722 година и е пръв идеолог на българското национално възраждане. През 1762 година завършва написването на "История славянобългарская", която поставя началото на новобългарската литература. Сега оригинала на тази история се съхранява в Зоографския манастир в Гърция.
Ето какво пише Паисий:
1762 година
"Внимавайте, вие читатели и слушатели, роде български, които обичате и имате присърце своя род и своето българско отечество и желаете да разберете и знаете известното за своя български род и за вашите бащи, прадеди и царе, патриарси и светии, как изпърво са живели и прекарвали. За вас е потребно и полезно да знаете известното за делата на вашите бащи, както знаят всички други племена и народи своя род и език, имат история и всеки грамотен от тях знае, разказва и се гордее със своя род и език.
Така и аз ви написах подред това, което е известно за вашия род и език. Четете и знайте, за да не бивате подигравани и укорявани от други племена и народи. Твърде много обикнах българския род и отечество и много труд употребих да събирам от различни книги и истории, докато събрах и обединих историята на българския род в тая книжица за ваша полза и похвала. Написах я за вас, които обичате своя род и българско отечество и обичате да знаете за своя род и език. Преписвайте тая историйца и платете, нека ви я препишат, които умеят да пишат, и пазете я да не изчезне!
Но някои не обичат да знаят за своя български род, а се обръщат към чужда култура и чужд език и не се грижат за своя български език, но се учат да четат и говорят по гръцки и се срамуват да се нарекат българи. О неразумни юроде! Защо се срамуваш да се наречеш българин и не четеш и не говориш на своя език? Или българите не са имали царство и държава? Толкова години са царували и са били славни и прочути по цялата земя и много пъти са взимали данък от силни римляни и от мъдри гърци. И царе, и крале са им давали своите царски дъщери за съпруги, за да имат мир и любов с българските царе. От целия славянски род най-славни са били българите, първо те са се нарекли царе, първо те са имали патриарх, първо те са се кръстили, най-много земя те са завладели. Така от целия славянски род били най-силни и най-почитани и първите славянски светци просияли от българския род и език, както и за това подред написах в тая история. И за това българите имат свидетелство от много истории, защото всичко е истина за българите, както споменах.
Но поради що ти, глупави човече, се срамуваш от своя род и се влачиш по чужд език? Но, рече, гърците са по-мъдри и по-културни, а българите са прости и глупави и нямат изтърчени думи. Затова, казва, по-добре да се присъединим към гърците. Но виж, неразумни, от гърците има много народи по-мъдри и по-славни. Оставя ли някой грък своя език и учение и род, както ти, безумни, оставяш и нямаш никаква придобивка от гръцката мъдрост и изтърченост? Ти, българино, не се мами, знай своя род и език и се учи на своя език!......."
"Аз видях, че много българи постъпват така и отиват по чужди език и обичай, а своя хулят. Затова тук написах за ония отцеругатели, които не обичат своя род и език; а за вас, които обичате да знаете и слушате своя род и език, написах да знаете, че нашите български царе, патриарси и архиереи не са били без летописни книги и кондики. Толкова години са царували и господствували на земята и са имали царски истории и архиерейски кондики, знания за всичко и за много български светци жития и служби....."
"Някой си Маврубир*, латинец, превел от гръцки една кратка история на българските царе, но съвсем кратко - едва се намериха техните имена и кой селд кой е царувал. Самият този Маврубир e написал: "Така казват гърците поради завистта и ненавистта, която имали към българите. Не са описали храбрите постъпки и славните дела на българския народ и царе, но накратко и противното писали, както им е било удобно, за да не се срамуват, че българите много пъти са ги побеждавали и са взимали от тях данък." От този Маврубир и от много други истории събрах за много време същественото, поразпространих и съставих тая историйца."

*Маврубир - Мавро Орбино, автор на книгата "Царството на славяните" /1601 година/, от което съчинение се е ползвал Паисий Хилендарски.